Περιβάλλον

ΤΡΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ
Περιγραφή των τριών  Φυσικών Τύπων της νήσοu

 Λιμνοθάλασσα Στενού Λευκάδας  η Γύρας Λευκάδας

          Αν και οροθετείται σαν ξεχωριστή περιοχή παρά ταύτα θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μέρος ενός εκτεταμένου  υγροβιότοπου πού συμπεριλαμβάνει γειτονικές θέσεις ευρύτερων υγροτοποικών χαρακτηριστικών όπως ο Αμβρακικός κόλπος και η λίμνη  Βουλκάρια.  Χαρακτηρισμένη ως υγρότοπος αλλά και ως Τοπίο Φυσικού Κάλλους ή λιμνοθάλασσα του Στενού η Γύρας Λευκάδας -η οποία εκτείνεται Βόρεια & Ανατολικά της πόλης -  προστατευμένη από την συνθήκη Ramsar(συνθήκη που συνυπόγραψε η χώρας μας το 1971) και ενταγμένη  στο Δίκτυο NATURA 2000 και στο CORINE BIOTOPES χρήζει πρωτεύουσας προταιρεότητας προστασία.

          Βόρεια το χερσαίο τμήμα  τής περιοχής μία αμμώδης παραλία αποτελεί το κάτω μέρος των κλιτών τού ορεινού όγκου πού δεσπόζει του ελαιώνα της πόλης. Γεωμορφολογικά ή περιοχή διακρίνεται από  αβαθή και βραχώδη εδαφικό  τύπο  απόθεσης αλλουβιακών ιζημάτων,χωρίς διάβρωση ή εδαφικές κλίσεις με επίπεδες εκθέσεις.Τό κλίμα χαρακτηρίζεται από την μέτρια ηλιοφάνεια και τις συχνές βροχοπτώσεις. ¨Η πλατιά αυτή λωρίδα γης με αμμοθίνες, όπου φυτρώνουν πολλά αμμόφιλα είδη φυτών, χωρίζει την βαθιά σχετικά λιμνοθάλασσα από την θάλασσα. Στην λιμνοθάλασσα συμπεριλαμβάνεται  παράκτιο μονίμως κατακλυσμένο έλος αλμυρού-υφάλμυρου νερού.  Στις όχθες υπάρχουν καλαμιώνες ενώ αλλού επικρατούν οι αρμυρήθρες οι οποίες κατά την διάρκεια του φθινωπόρου προσδίδουν στο τοπίο ιδιαίτερη φυσική ομορφιά ή οποία σε συνδυασμό με τα καλαίσθητα ανθρωπογενή στοιχεία το καθιστούν σπάνιο. Ανατολικά της πόλης, υπάρχουν δύο παλιές αλυκές εκ’ των οποίων η μία έχει μεταβληθεί σε απαράδεκτο σκουπιδότοπο.

         Η εκτεταμένη αμμώδης λουρονησίδα,τό έλος με το υφάλμυρο νερό και η λιμνοθάλασσα αποτελούν χαρακτηριστικά ενδιαιτήματα τα οποία δομούν ένα σπουδαίο οικοσύστημα με σημαντικές ζωωκοινωνίες ερπετών και μία ποικιλία διερχόμενων πτηνών:παρυδάτια  πτηνά,γλάροι(Μαυροκέφαλος,Λεπτόραμφος κλπ.) γλαρόνια, ερωδιοί πάπιες, και για Τadorna tadorna (Βαρβάρα).Υπολογίζεται ένας μεγάλος αριθμός(πάνω από 20000) ξεχειμωνιάζουν ή τον χρησιμοποιούν σαν πέρασμα μετατρέποντας την λιμνοθάλασσα σε ιδανικό τόπο για τους κυνηγούς.

       Κάθε σχέδιο διαχείρισης αυτού του σημαντικού για τα Ιόνια νησιά υγροβιότοπου πρέπει να  αναφέρεται στην γειτνίαση  του με την πόλη της Λευκάδας – γύρω στις 15000 ζουν μόνιμα ενώ αρκετές χιλιάδες την επισκέπτονται κατά την διάρκεια του καλοκαιριού .Την εγγύτητα του με μία από τις πιο παραγωγικές περιοχές της νήσου και την εκτεταμένη ιχθυοκαλλιέργεια  στην λιμνοθάλασσα. Αποτέλεσμα,  μία ποικιλία προβλημάτων που γεννούν οι  διαφορετικές ανθρώπινες δραστηριότητες όπως ό τουρισμός, το κυνήγι ,τα σκουπίδια και η  διοχέτευση  των λημμάτων -πρόβλημα που ολοένα διογκώνεται με την συνεχή οικοδόμηση και αστικοποίηση χωρίς μέχρι σήμερα να έχουν δοθεί λύσεις-δεδομένης της αποτίμησης που έχει η θέση για την οικονομία του νησιού (χάρτης2)  

Περιοχή Χορτάτων Λευκάδας

           Η  περιοχή  αναπτύσσεται στο κεντρικό τμήμα του ορεινού όγκου της Λευκάδας και συγκεκριμένα νότια και νότιο ανατολικά των χωριών Εξάνθεια και Χορτάτα, και  περιλαμβάνει τις τρεις κορυφές Πύργος Σταυρωτά και Ελάτη του   ομώνυμου όρους Ελάτη και ορίζεται σε κατώτερο υψόμετρο τα 600 μ και ανώτερο τα 1140μ.   Γεωλογικά  χαρακτηρίζεται από την παρουσία ασβεστολιθικών πετρωμάτων  παρουσιάζοντας μία ενδιαφέρουσα γεωμορφολογία  με κοιλάδες ,βραχώδεις πλαγιές, ρεματιές και δολίνες. Σήμερα σε θέσεις που πριν  από μερικά χρόνια κυριαρχούσαν οι αμπελώνες (τοπική μαυροκόκκινη ποικιλία σταφυλιού και κρασιού) η καλλιέργεια των  οποίων ήταν κύρια απασχόληση των κατοίκων , κατά την περίοδο των βροχών  κατακλύζονται από νερά δημιουργώντας μεγάλες Δολινες.

          Η επιλογή  του   τόπου στο Δίκτυο NATURA 2000 βασίστηκε στην  ταξινόμηση αξιόλογων  από βιογεωγραφική  και χλωριδική παρουσία ενδημικών ειδών τα οποία απαντώνται  στα περισσότερα νησιά του Ιονίου και σε αρκετούς τόπους της Ελλάδας. Χαρακτηριστικό αλλά και εντυπωσιακής ομορφιάς είναι το γένος  Paeonia το οποίο σπανίζει        , και στον τόπο αυτό αντιπροσωπεύεται  από τα υποείδη  P.macula  αλλιώς russi και P. Peregrina .H   συνύπαρξη τους στον χώρο αυτό αποτελεί   μοναδικό φαινόμενο για την Ελλάδα και την Μεσόγειο.  .Για το υποείδος P. Perergrina    τόπος αυτός αποτελεί το Νότιο –Δυτικότερο όριο της εξάπλωσης του στο ελληνικό χώρο ενώ για το P .mascula (ryssi or russi)    η περιοχή αυτή του Ιονίου είναι το ανατολικώτερο όριο εξάπλωσης του. Άρα λοιπόν το «ενδιαίτημα» αυτό κατατίθεται ως η κατάληξη της δράσεως  μιας έκτασης   της ευρύτερης κατανομής του  όλου γένους Paeonia στην Μεσόγειο.

       Πρόσθετη έρευνα πεδίου θα μας αποδώσει πλήρη εικόνα για την πανίδα της περιοχής. Προς το παρόν έχουν καταγραφεί τέσσερα είδη σπονδυλωτών

που προστατεύονται από την συνθήκη της Βέρνης  Τα είδη αυτά είναι:

- Η  σαύρα Ablepharus Kitaibelii έχοντας αξιολογηθεί από το πρόγραμμα CORINE BIOTOPES

- Η σαύρα Algyroides nigropuctatus και το φίδι Columber gemonensis ενδημικά είδη των Βαλκανίων που αναφέρονται στο Προεδρικό Διάταγμα 87/1981

       Η περιοχή σχεδιάστηκε σαν Καταφύγιο Θηραμάτων (hunting prohibited area) και  σε κάθε μέτρο για  διατήρηση  της θέσης πρέπει να  δοθεί έμφαση σε αυτό. Συμβαίνει όμως να μην λαμβάνεται κανένα μέτρο για την προστασία του τόπου. Η παραδοσιακή καλλιέργεια των αμπελώνων έχει περιοριστεί αλλά

η επαναξιοποίση  ενός«φυσικού» τρόπου προσπορισμού διαφαίνεται δυνατή. Το αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει με την κτηνοτροφία. Η δραστηριότητα αυτή και οι μέθοδοι –π.χ καύση για να ευνοηθούν φυτικά είδη μεγαλύτερης κτηνοτροφικής αξίας-επηρεάζει αρνητικά την βλάστηση. Επιπροσθέτως η διάνοιξη νέων ορεινών δρόμων χωρίς καμία περιβαλλοντική  μελέτη σκοπιμότητας εγγράφει άλλες αρνητικές δραστηριότητες για τον τόπο-π.χ. ορύξεις, λατομεία και καταστρέφει ενδιαιτήματα και πληθυσμούς. (xάρτης3) 

Βόρειες Ακτές Λευκάδας

      Oι Βόρειες Ακτές της Λευκάδας   εγγράφονται στην Βάση Δεδομένων της Τράπεζας Στοιχείων ΦΙΛΟΤΗΣ του ΕΜΠ. Γεωγραφικά  η γηινη επιφάνεια της περιλαμβάνει την ακτή της Γύρας και ακολουθώντας την γραμμή του ακρωτηρίου του  Αγ Ιωάννη  κατά μήκος  κατηφορικών πλαγιών καταλήγει  μέσω του Όρμου του Αγ Νικήτα  στον  ομώνυμο οικισμό .  Οι θέσεις που συντάσσονται χαρτογραφικά περιλαμβάνουν : Tην αμμώδη παραλία της Γύρας, τις αποστρογγυλωμένες κορυφές της Μεγάλης Ράχης μέχρι το υψόμετρο των  218 μ βορειοδυτικά του χωριού Τσουκαλάδες, τις απότομες πλαγιές μέχρι το υψόμετρο των 284 μ. στην θέση Λαλά Ράχη, και το κάτω μέρος των κλιτών έως το οικισμό του Αγ. Νικήτα . Κρίθηκε αναγκαίο να συνταχθούν και οι περιοχές οι οποίες περιλαμβάνουν: Τις αποστρογγυλωμένες κορυφές  βορειοδυτικά του οικισμού Απόλπαινα έως την θέση Αγ Ιωάννης και  μέχρι το υψόμετρο των 177 μ. περίπου, επ’ ίσης με το μέσο μέρος των κλιτών που αναπτύσσονται αμφίπλευρα του επαρχιακού δρόμου που συνδέει το χωριό Κάβαλλος με την ακτή. Αν και το ανάπτυγμα της έκτασης αυτής ξεφεύγει του χαρακτηρισμού  «Βόρειες Ακτές» που δίνει ητράπεζα στοιχείων του ΕΜΠ, ενοποιεί μία ευρύτερη περιοχή με κοινές οικονομικοκοινωνικές ,οικολογικές, και αισθητικές αξίες .Αυτή είναι και η φυσιογραφία τους . Γεωλογικά τα υψώματα διακρίνονται από την παρουσία  σκληρών ασβεστόλιθων χωρίς να παρουσιάζουν ιδιαίτερη διάβρωση κατά μήκος της ακτογραμμής ,φαινόμενο το οποίο μεταβάλλεται σε έντονο  σε σημεία που οι πλαγιές μετατρέπονται σε απότομες (θέση Λαλά Ράχη),όπως και κατά τόπους σε όψεις  του διάσελου  από τον Κάβαλλο προς και πλησίον της ακτής.

        Η περιοχή έχει επιλεγεί ως βιότοπος, αλλά αναγνωρίζοντας την αλληλεξάρτηση ανθρώπων και γης και την παροχή υπηρεσιών για απόλαυση  μέσω της αναψυχής και του τουρισμού μπορεί να του αποδοθεί ο χαρακτήρας ως Προστατυόμενο Τοπίο Φυσικού Κάλλους .ΟΙ υφιστάμενες χρήσεις  γης αποτελούν μια σύνδεση μερών  δασικών και φυσικών περιοχών με χαρακτηριστικά τα άγονα της λωρίδας της Γύρας όπου φυτρώνουν πολλά αμμόφιλα είδη φυτών και υδρόφιλα , την φυσική βλάστηση από πεύκα, κυπαρίσσια  και θαμνώνες κατά μήκος  των απόκρημνων ακτών του ακρωτηρίου Αι Γιάννη  και ολόγυρα του οικισμού του Αγ. Νικήτα, την ύπαρξη του πευκόφυτου δάσους νοτιοδυτικά του οικισμού Τσουκαλάδες , και την ύπαρξη υδρόφιλων φιλοβόλων (πλατάνια) σε θέσεις του διάσελου από τον Κάβαλλο προς την ακτή(χάρτης 4).

        ΟΙ ημιορεινές θέσεις  πανοραμικής θέας με προσανατολισμό από  τον Βορρά έως τον Νότο ,οι λόφοι, οι παράκτιοι κρημνοί ,οι μικροί όρμοι, οι επιμήκεις αμμότοποι  στις υπώρειες του πευκόφυτου δάσους, τα ιθαγενή κωνοφόρα και οι θαμνώνες σκληρόφυλλων ,τα υδρόφιλα φυλλοβόλα του  προσδίνουν ιδιαίτερη φυσική ομορφιά με ενδιαφέροντα φυσικά μορφολογικά και οικολογικά στοιχεία. Εξ’ ίσου ενδιαφέρουσα είναι και ύπαρξη  θρησκευτικών και αρχαιολογικών   χώρων και καλαίσθητων ανθρωπογενών στοιχείων όπως οι Μύλοι στο κάτω μέρος των κλιτών  στην Γύρα ο ναΐσκος του Αι Γιάννη στο ομώνυμο ακρωτήρι  , η Μόνη της Φανερωμένης,  και η Χοιροσπηλιά-σπηλαίο παλαιολιθικής εποχής-   επάνω από τον οικισμό Φρύνη η παραδοσιακών οικισμών όπως του Αγ. Νικήτα.  

      Με βάση τα προηγούμενα ,αναφερόμενοι στις θέσεις της περιοχής που χρησιμοποιούνται για αναψυχή και το είδος των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται ιδιαίτερα  κατά την διάρκεια του θέρους-κινητικότητα πολυάριθμων  επισκεπτών με αυτοκίνητα, τουρισμός, με ανάλογη αύξηση  της οικοδόμησης και της εποίκισης  από  ημεδαπούς η αλλοδαπούς, αντικρουόμενες  χρήσεις εκμετάλλευσης, την ανακοπή παραδοσιακών μορφών προσπορισμού (γεωργία αλιεία κλπ), ταυτόχρονα με την ύπαρξη χαρακτηριστικών όπως μονοπατιών. η ορεινών δρόμων που θα ικανοποιούσαν ενναλακτικές  μορφές τουρισμού ,οργανωμένων χώρων για ανάπαυση ,αναψυχή η  άσκηση, κάθε  μελέτη διαχείρισης πρέπει να λάβει υπόψη τις υφιστάμενες χρήσεις που να εξυπηρετεί τις παραπάνω ανάγκες κατά τρόπο αειφόρο ανακόπτοντας την αργή υποβάθμιση του .(χάρτης 5) .

Συμπεράσματα

     Τα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα των περιοχών  που περιγράφονται είναι:

• Η υποβάθμιση του υγροβιότοπου της πόλης της Λευκάδας από απειλές που έχουν να κάνουν με την ανισσόροπη οικιστική ανάπτυξη ,τα απορρίμματα, τις  ρευστές ακαθαρσίες ,το κυνήγι ,και την υπέρμετρη τουριστική ανάπτυξη και τις αντικρουόμενες χρήσεις εκμετάλλευσης
•  Την διάνοιξη νέων ορεινών δρόμων, στην Περιοχή Χορτάτων, την καταστροφή της χλωρίδας από την καύση για την βόσκηση ,καθώς και τις εκσκαφές για  υλικά που γίνονται για την ολοένα αυξανόμενη οικιστική ανάπτυξη  του νησιού  
• Την ανορθολογική και υπέρμετρη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη των Βόρειων Ακτών της Λευκάδας

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Χρησιμοποιήθηκαν:

• Χαρτογραφικό  Υπόβαθρο της ΓΥΣ 1/100000
• Δασικοί Χάρτες Χρήσης/Κάλυψης  Γης 1/20000
• Εδαφολογικοί Χάρτες του Υπουργείου Γεωργίας 1/50000
• Δορυφορικές φωτογραφίες από την Διαδυκτιακή Πύλη Google Earth  
• H Βάση Δεδομένων της NATURA 2000 από το Διαδύκτιο
• Η Τράπεζα  Στοιχείων ΦΙΛΟΤΗΣ του ΕΜΠ