Μνημειακό σύνολο του αγροτικού χώρου Εγκλουβής

    Στην περιοχή Χορτάτων, στην Λευκάδα, ονομασία περιοχής NATOURA, όπου αναπτύσσονται σημαντικά είδη χλωρίδας, στην ανατολική πλευρά του κεντρικού ορεινού τμήματος της Λευκάδας, στην θέση Βουνί Εγκλουβής σε μία έκταση 10 ha, βρίσκεται το μνημειακό σύνολο του αγροτικού χώρου Εγκλουβής Ο οικισμός των βόλτων με τα αλώνια. Ο οικισμός χρησιμοποιούνταν από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβρη-Οκτώβρη, κατά την εποχική μετοικεσία, των κατοίκων της Εγκλουβής, καθώς στο οροπέδιο αυτό υπήρχαν τα κτήματα τους, με αμπέλια, δημητριακά και όσπρια. Οι άνθρωποι έμεναν εκεί, ασχολούμενοι με τις γεωργικές εργασίες και τα κοπάδια.

Το μνημειακό σύνολο αναπτύσσεται σε μέγιστο υψόμετρο τα 941 μ. και ελάχιστο τα 885 μ. και μέσο υψόμετρο 902 μ.

Το σύμπλεγμα βόλτων και αλωνιών αναπτύσσονται σε δύο πρανή που συγκλίνουν με ήπιες κλίσεις, μεταξύ δύο λόφων, από βορρά προς νότο.

Απαριθμούνται περίπου περί τους 75 βόλτους και περίπου 100 αλώνια. Ο Πανταζής Κοντομίχης υπολογίζει πάνω από 150 «βόλτα».

Οι βόλτοι ή τα βόλτα ήταν θολωτές πέτρινες κατασκευές σε σχήμα φούρνου (εσωτερικά), στον τύπο του ασβεστοκάμινου. Έχουμε τρεις τύπους βόλτων: Τα μονοθάλαμα (απλά,τα διπλά ή δίδυμα και τα τρίδυμα (τριπλά, τρισχιδή). (Πανταζής Κοντομίχης)

Σε ένα δείγμα 81 αλωνιών που ήταν δυνατό να αποτυπωθούν από δορυφορική εικόνα του Google Earth, το εμβαδόν των περισσοτέρων, βρίσκεται στο μέσο όρο των 141,35 τ.μ. Ο υψηλότερος μέσος όρος επιφάνειας και η μεγαλύτερη συγκέντρωση του δείγματος βρίσκεται στον αυχένα των πρανών και προς το νότιο πρανές, εκεί που το ανάγλυφο δεν παρουσιάζει εξάρσεις, διευκολύνοντας την κατασκευή, περιορίζοντας τις δυνάμεις τριβών που δημιουργούνται όταν ο άνεμος έρχεται σε επαφή με το έδαφος, ενώ είναι ανοιχτό στον ορίζοντα και στην διευθύνσεις από τις οποίες πνέει ο άνεμος.ούτως ώστε να ευνοείται το λίχνισμα κατά την περίοδο του αλωνίσματος.

Υπήρχαν επίσης -και υπάρχουν και σήμερα- δεκάδες πηγάδια.

Για το μνημειακό σύνολο δεν υπάρχουν πολλές γραπτές αναφορές,και όσες υπάρχουν, αναφέρονται κυρίως στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του παλαιό οικισμού, και αφορούν κυρίως τους βόλτους.

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας, θα πρέπει να υπήρχαν εκεί οι πρώτες καλύβες, ωστόσο τα διακριτά του γνωρίσματα, ο χώρος θα πρέπει να τα πήρε την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Τραχύς, αρχαϊκός, όμοιος με πρώτο οικισμό ξακρίζει στο οροπέδιο ανοιχτός στους ανέμους, αφού σε όλο το τμήμα της έκτασης το ανάγλυφο δεν παρουσιάζει απότομες εξάρσεις ή βυθίσεις ή αλλαγές στην κλίση, έχοντας προς τα ανατολικά απεριόριστη θέα στο εσωτερικό αρχιπέλαγος του Ιονίου,το Μεγανήσι, τον Κάλαμο και τις κλίνουσες προς τον Μύτικα, πλαγιές των Ακαρνανικών.

 

Πότε συστάθηκε ο οικισμός της Εξάνθειας

Υποψίες για την ύπαρξη διάσπαρτων ανθρώπινων εγκαταστάσεων υπάρχουν ακόμη και από την εποχή των Τόκων. Ο Π.Γ.Ροντογιάννης στην ιστορία του αναφέρει ότι «μπορούμε να υποπτευτούμε οικισμούς αυτής της περιόδου (των Τόκκων) στην περιοχή της Εξάνθειας όπου υπάρχουν τα τοπωνυμικά Παλιό χωριό, Κοντριάδα, Λακκοχώρια, Κατωτικό» τους οποίους μάλιστα αναφέρει σαν μεσαιωνικούς.

Απόσπασμα χάρτη του Vicanzo Maria Coronelli.

Οι θέσεις αυτές, οι οποίες συνιστούν κοινότητες χωρικών, δεν σημαίνει ότι είχαν τον χαρακτήρα που μας είναι σήμερα οικείος από την αυτονόητη λέξη χωριό. Πόσο μάλλον για οικισμούς. «Αξίζει να αναρωτηθούμε μήπως υπό την λέξη "χωρίον" που εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται για πολλούς αιώνες και εξακολουθεί άλλωστε να χρησιμοποιείται, δεν κρύβονταν διαφορετικές πραγματικότητες ήταν οι φεουδαλικές γαίες που περιέκλειε αδελφότητες καλλιεργητών».1 Σταδιακά η διατύπωση "χωριό" τείνει να σημαίνει μια φορολογική ενότητα που περιλαμβάνει όλους εκείνους που είχαν δικαιώματα κτήσης μέσα σε αυτήν, για να καταλήξει στην σημασία του κατοικημένου χώρου. Η συγκεκριμένη ταυτότητα του οικιστικού πυρήνα,με κοινή εκκλησία και καλλιεργήσιμη γη, μορφοποιείται μετά τον 16ο αιώνα και είναι αποτέλεσμα μιας μακραίωνης διαδρομής, συσσωμάτωσης των διάσπαρτων καλλιεργητών, υπό την πίεση των φεουδαρχικών θεσμών και αργότερα αστικών.

Σύμφωνα με τα οθωμανικά κατάστιχα τεκμηριώνονται δύο περιοχές που κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας θα συσσωματώθηκαν και μέχρι την Ενετική κατάκτηση, θα δημιούργησαν την οικιστική ενότητα της Εξάνθειας. Το Βλαχοχώρι και η Κοντριάδα. Το Βλαχοχώρι, συνιστά φορολογική ενότητα, γύρω από τον Αϊ Νικόλα το σημερινό νεκροταφείο. Καταγράφεται στα οθωμανικά κατάστιχα το 1520 και το 1563. Έκτοτε παύει να εμφανίζεται και αποτελεί πιθανά την κύρια οικιστική μονάδα που δημιούργησε το “χωρίο” Εξάνθεια.

Η φορολογική ενότητα της Κοντριάδας αποτελεί ξεχωριστό “χωρίο” (Condriada) και στους Βενετικούς χάρτες του Albertiκαι Coronelli εμφανίζεται να περιλαμβάνει τον Καστανιά και τον Μακρύκαμπο ανατολικά, δυτικά το Μέγα βουνό, πιθανόν τμήμα της περιοχής Απάνω Αλώνι , τοπωνυμικά Καραβιάς, θέτοντας οριακά εκτός, το εκκλησάκι που σήμερα λέγεται Παναγία στην Ράχη στο Καλαμίτσι. Εμφανίζεται σε όλες τις καταστιχώσεις των Οθωμανικών τεκμηρίων από το 1520 και αποτελεί προσοδοφόρα μονάδα φθίνοντας έως και το 1651. Σταδιακά θα πρέπει να μειώνεται πιθανόν και ο πληθυσμός της και να εγκαθίσταται στην Εξάνθεια.

Η Εξάνθεια αποτελεί ξεχωριστή εδαφική ενότητα στους Βενετικούς χάρτες του Alberti και Coronelli και φαίνεται να οροθετείται από τις τοπωνυμικές θέσεις Λεστής, βόρειο-ανατολικά περιλαμβάνει τις πλαγιές του Μέγα Όρους, περικλείνει τον οικισμό του Δρυμώνα και με όριο το ρέμα Δαφνιάς βρέχεται από τον μικρό κολπίσκο του Αγίου Νικήτα ενώ βορειοδυτικά κλείνει τμήμα της λαγκαδιάς Πλατύ Λαγκάδι η Πετρολάγκαδο με κατεύθυνση προς την Μεγάλη Ράχη ( Άγιος Νικήτας) και την ενδοχώρα, λέγονταν δε Δρυμώνας (Drymoni).

Στα οθωμανικά κατάστιχα εμφανίζεται καταγεγραμμένη για πρώτη φορά το 1613/14 . Τα " τούρκικα τεφτέρια" θεωρούνται οι παλαιότερες έως τώρα τεκμηριωμένες καταγραφές. Από το 1563 έως το 1613 μεσολαβούν πενήντα χρόνια. Το 1613 η Εξάνθεια καταστιχώνεται για 18 νοικοκυριά ενώ για το Βλαχοχώρι στο εξής δεν υπάρχει εγγραφή. Εγγράφεται μάλλον στα νοικοκυριά της Εξάνθειας πράγμα που σημαίνει ότι ενσωματώνεται σε αυτήν.

Έως και το 1651 θα πρέπει να ενσωματώθηκε και η Κοντριάδα. Η Εξάνθεια το 1641/42 βρίσκεται στην 16η θέση, από τους 31 υπόχρεους σε φόρο οικισμούς, του καζά της Αγίας Μάυρας και πλέον υπερβαίνει την Κοντριάδα. Άρα η ίδρυση της Εξάνθειας, ανεξάρτητα από τις αλλαγές που θα ακολούθησαν κατά την Ενετική κατάκτηση του νησιού και αργότερα, θα πρέπει να ανάγεται κατά στο διάστημα 1613-1650.

 

Η οικιστική ενότητα Κοντριάδας, Βλαχοχωρίου και Εξάνθειας κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας(1479-1684)

Η επιμελής και επίπονη εργασία με τίτλο «Οθωμανικές πηγές για την νεώτερη ιστορία της Λευκάδας» από τις Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης (Ιούλιος 2013) μας παρέχουν τις αρχαιότερες πληροφορίες για το οικιστικό δίκτυο της Λευκάδας, το πλήθος και την δημογραφική τους κατανομή, ανθρωπονυμικές πληροφορίες, την σχέση των κατοίκων με την οικονομία και την παραγωγή. Είμαστε σε θέση λοιπόν να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τόσο την χρονολογία ίδρυσης του οικισμού της Εξάνθειας, να κατά στοιχειώσουμε το δημογραφικό ανάστημα των τριών οικισμών της περιοχής, Κοντριάδας, Βλαχοχωριού και Εξάνθειας που καταγράφονται και να βγάλουμε συμπεράσματα για την παραγωγική δυναμική τους.

Τα οθωμανικά κατάστιχα που δημοσιεύτηκαν καλύπτουν περίοδο από το 1520 έως το 1651-62, τριάντα χρόνια πριν την Ενετική κατάκτηση. Μετά την κατάκτηση του το 1479 το μεθοριακό φρούριο της Αγίας Μαύρας και το νησί , εντάχθηκε στο σαντζάκι (= νομός) του Κάρλελι ( η χώρα του Καρόλου , από τον Κάρολο Τόκκο), με έδρα το Αγγελόκαστρο με ιδιαίτερη επαρχία την Αγία Μαύρα (καζάς = επαρχία). Η Λευκάδα για τους Οθωμανούς αποτελούσε μια αγροτική ενδοχώρα η οποία συμπλήρωνε τις προσόδους για να συντηρείται η φρουρά του κάστρου. Το 40% του φορολογούμενου πληθυσμού κατοικούσε στο κεντρικό-ορεινό τμήμα της Λευκάδας με πολυπληθή διάσπαρτα συμπλέγματα οικισμών , όπως οι Σφακιώτες (Σφακιός. Isfakioz), η Καρυά, η χωρία όπως η Βαυκερή , η Εγκλουβή κ.α. Το νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού ακολουθώντας τον κεντρικό ορεινό όγκο συγκέντρωνε επίσης έναν μεγάλο τμήμα πληθυσμού. Λιγότεροι πληθυσμοί διασπείρονται στο δυτικό τμήμα του νησιού, ενώ το νότιο-δυτικό τμήμα του νησιού είναι το λιγότερο κατοικημένο τμήμα, με εξαίρεση το Δαμιλιάνι. Ο κεφαλικός φόρος χρεωνόταν ανά νοικοκυριό (χανές αρχική σημασία σπίτι hane). Οι ενήλικοι που ζούσαν με τον πατέρα τους και την μητέρα τους δεν υπολογίζονταν επιπλέον στην καταβολή φόρου. Υπόχρεοι σε φόρο ήταν οι χήρες και οι άγαμοι που στοιχειοθετούσαν νοικοκυριό στα κατάστιχα όμως δεν φανερώνεται διάκριση. Ο φόρος δεν λογάριαζε εισοδηματικές κατηγορίες, αναμένονταν συλλογικά, και δεν χρεώνονταν ατομικά στον αρχηγό του νοικοκυριού.

Η οικιστική ενότητα της Κοντριάδας αποτελεί ξεχωριστό χωρίο (Condriada) και στους Βενετικούς χάρτες του Alberti και Coronelli φαίνεται να περιλαμβάνει τον Καστανιά και τον Μακρύκαμπο ανατολικά, δυτικά το Μέγα βουνό, πιθανόν τμήμα της περιοχής Απάνω Αλώνι , τοπωνυμικά Καραβιάς, θέτοντας οριακά εκτός, το εκκλησάκι που σήμερα λέγεται Παναγία στην Ράχη στο Καλαμίτσι. Εμφανίζεται σε όλες τις καταστιχώσεις των Οθωμανικών τεκμηρίων από το 1520 έως το 1561/62.Το 1520 αποτελεί μια όχι και τόσο ακμαία δημογραφική ενότητα (όμοροι ακμαίοι οικισμοί είναι οι Σφκιώτες με 137 νοικοκυριά, η Καρυά με 123) αλλά εμφανίζεται παραγωγικά δυναμική. Συγκεκριμένα το 1520 στην Κοντριάδα υποχρεώνονται σε φόρο 25 νοικοκυριά, (1 χανές περίπου 4 άτομα δηλ 25*4=100 υπόχρεοι σε φόρο) και βρίσκεται πληθυσμιακά στην 18η θέση μεταξύ των καταγεγραμμένων οικισμών ενώ οι φορολογικοί πρόσοδοι ανέρχονται σε 4275 άσπρα (τουρκ. ακτσές) δηλαδή με μέση φορολογία 171 άσπρα και θέση κατάταξης 6^η.Από αυτό τεκμαίρεται ότι η Κοντριάδα βρίσκεται σε υψηλή θέση, υπολογίζοντας το μέσο όρο φορολογικής επιβάρυνσης ανά νοικοκυριό.

Σαράντα-τρία χρόνια αργότερα το 1563, ο αριθμός των νοικοκυριών αυξάνεται στα 50 και κατ επέκταση ο υπόχρεος σε φόρο πληθυσμός στους 200 κατοίκους. Οι φόροι ανέρχονται στα 7000 άσπρα. Η Κοντριάδα αριθμεί οχτώ οικισμούς πάνω από αυτήν με πιο παραγωγική την Κατούνα (Γκιώνη Μπούα) με 18715 άσπρα και είναι 9η. Η μέση φορολογική επιβάρυνση λογαριάζεται στα 35 άσπρα και βρίσκεται στην 10η θέση από τους 23 καταγεγραμμένους οικισμούς. Παρατηρούμε, ότι τα νοικοκυριά έχουν αυξηθεί 100%, οι πρόσοδοι 64% η μεταβολή της μέσης φορολογικής επιβάρυνσης βρίσκεται στο -18%. Παρόμοιες μεταβολές έχουν όλοι οι καταγραμμένοι οικισμοί ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για πολλούς εύρωστους οικισμούς του κεντρικού ορεινού νότια και ανατολικά τόξου. Στα κατάστιχα του έτους 1613/14 ο αριθμός των φορολογούμενων νοικοκυριών καταγράφεται στα 21 με την Κοντριάδα στην 18η θέση. Έχουμε και δω σχεδόν καταχωρημένο σύνολο οικισμών-νοικοκυριών χωρίς σύνολα φόρων. Συμπεραίνοντας αυτό περίπου θα ήταν και το μερίδιο της στην κλίμακα του καζα της Αγίας Μάυρας μέχρι αυτό τον χρόνο. Τα επόμενα χρόνια (1641/42-11646/47-1650/51 και 1651/52) η Κοντριάδα παύει σταδιακά να αποτελεί προσοδοφόρα μονάδα για τους Οθωμανούς και πέφτει στην 26η θέση. Σταδιακά μειώνεται πιθανόν και ο πληθυσμός της Η σταδιακή πτώση των φορολογικών μονάδων του νησιού υποδηλώνει όχι τόσο μείωση του πληθυσμού που ούτως η άλλως πιστοποιείται (εξισλαμισμοί, επιδημίες) όσο μείωση της φοροδοτικής ικανότητας του πληθυσμού(ιδιοποίηση των αγαθών του πληθυσμού, μείωση των υπόχρεων σε φόρο νοικοκυριών, μείωση δημοσιονομικών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας,).  

Το Βλαχοχώρι, πρόκειται για οικιστική ενότητα γύρω από τον Αϊ Νικόλα το σημερινό νεκροταφείο. Καταγράφεται στα οθωμανικά κατάστιχα το 1520 και το 1563. Έκτοτε παύει να εμφανίζεται και αποτελεί πιθανά την κύρια οικιστική μονάδα που δημιούργησε τον οικισμό της Εξάνθειας. Στην καταστίχωση του 1520 φέρεται σαν οικιστική μονάδα με ικανότητα φορολόγησης 19 νοικοκυριών, καταλαμβάνει την 25η θέση και αποδίδει φόρο 1890 άσπρα. Δηλαδή μέσο φόρο 99,5 Υποχρεώνονται κατά κεφάλι 76 άτομα. Φανερώνει χαμηλή μέση φορολογική επιβάρυνση, επάνω το Καλαμίτσι (9 νοικοκυριά, 745 άσπρα φόρο ) κατά 154%, όταν η Κατούνα(Βεντούρα) με 18 νοικοκυριά επιβαρύνεται 3535 άσπρα , το Φρύνι με 14 νοικοκυριά 2071 και η Κοντριάδα με 25 φορολογείται 4275 άσπρα. Το 1563 τα νοικοκυριά ανέρχονται σε 25 και οι φόροι στο ποσό 2863 άσπρων. Έχουν αυξηθεί κατά 32% , οι φόροι και κατά 51% ο φόρος. Το Βλαχοχώρι διατηρεί την θέση του ως προς τους καταγεγραμμένους οικισμούς. Σε σχέση με την Κοντριάδα η μεταβολή πληθυσμού και του συνολικού και μέσου φόρου διακυμαίνεται ως εξής Εκατό τοις εκατό αύξηση πληθυσμού στην Κοντριάδα, 32% το Βλαχοχώρι, 64% ποσοστιαία μεταβολή φόρου στη μια περίπτωση 51% στην άλλη. Μείωση του μέσου φόρου σε -18% για την Κοντριάδα αύξηση κατά 15% για το Βλαχοχώρι. Συμπέρασμα μικρότερη αύξηση του πληθυσμού περισσότερη φορολογική επιβάρυνση.

Η Εξάνθεια αποτελεί ξεχωριστή οικιστική ενότητα και στους χάρτες και στους Βενετικούς χάρτες του Alberti και Coronelli φαίνεται να οροθετείται από την θέση Λεστής , βόρειο-ανατολικά περιλαμβάνει τις πλαγιές του Μέγα Όρους, περικλείνει τον οικισμό του Δρυμώνα και με όριο το ρέμα Δαφνιάς βρέχεται από τον μικρό κολπίσκο του Αγίου Νικήτα ενώ βορειοδυτικά κλείνει τμήμα της λαγκαδιάς Πλατύ Λαγκάδι η Πετρολάγκαδο με κατεύθυνση προς την Μεγάλη Ράχη ( Άγιος Νικήτας) και την ενδοχώρα, λέγονταν δε Δρυμώνας (Drymoni). Πρώτη καταγραφή πιστοποιείται το 1613/14 με 18 νοικοκυριά Ακολουθεί το 1641/42 με 35, δεν εγγράφεται το 1646/47, εμφανίζει το 1650/51 εικοσιένα νοικοκυριά και το 1651/52, δέκα. Με σουλτανικό φιρμάνι είχαν μειωθεί κατά 11. Πιθανόν γιατί η Εξάνθεια αποτελούσε "παρτίδα" φορολογικών εσόδων για τα οθωμανικά μαγειρεία (ocaklik). Η ποσοστιαία μεταβολή σε νοικοκυριά κατανέμεται ως εξής; 1613/14 =-14%, 1641/42=133% και 1650/51=40%. Η Εξάνθεια το 1641/42 βρίσκεται στην 16η θέση, από τους 31 υπόχρεους σε φόρο οικισμούς, και πλέον υπερβαίνει την Κοντριάδα.

  

Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα «τα Ξαθείτικα» αριθμός φύλλου 94 

Πρόσωπα & Οικογενειακά ονόματα από την Εξάνθεια στις Αλυκές επί Ενετοκρατίας

       Πρόσωπα & Οικογενειακά ονόματα  από την Εξάνθεια 

στις αλυκές  Αλέξανδρου επί Ενετοκρατίας

        

Προς το τέλος της δεκάτης έβδομης εκατονταετηρίδας η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε καταστεί τόσο ισχυρή ώστε να απειλείτε ολόκληρη η Ευρώπη. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας, ο βασιλιάς της Πολωνίας, ο δούκας της Τοσκάνης, ο τσάρος της Μοσχοβίας, ο πάπας Ιννοκέντιος ΙΑ και η Ενετική Πολιτεία, συνομολογούν κατά της Τουρκίας. Το πόλεμο κατά της Τουρκίας αναλαμβάνει να κηρύξει η Γαληνότατη Πολιτεία. Το γενικό πρόσταγμα έχει ο Φραγκίσκος Μοροζίνη που θεωρεί αναγκαίο ο πόλεμος να αρχίσει με την κατάκτηση της Λευκάδας. Επιδοκιμάζεται πλήρως η απόφασή του, αποπλέει από την Κέρκυρα, αγκυροβολεί στο λιμάνι Δέματα της Ακαρνανίας και ενεργεί για τη εκπόρθηση του φρουρίου της Αγίας Μαύρας .Την 6^η Αυγούστου του 1684, μετά από γενική και αποφασιστική έφοδο το κάστρο πέφτει. Αυθημερόν το φρούριο παραδίδεται, υπό τον όρο η Τουρκική φρουρά να διεκπεραιωθεί με Ενετικά πλοία για την Πρέβεζα ,φοβούμενοι την από ξηρά οδό!

Οι Λευκάδιοι θεώρησαν την κατάκτηση του νησιού μέγα ευτύχημα ,αντικαθιστώντας τον τουρκικό ζυγό, με την συνετή και φιλελεύθερη διοίκηση ενός Χριστιανικού κράτους .Οι Ενετοί θα συμμορφώσουν και θα νοικοκυρέψουν το νησί. Διοίκηση, οχύρωση του κάστρου, σιταποθήκη, ληξιαρχικά βιβλία, ενεχυροδανειστήριο, αρχειοφυλακείο, νοσοκομείο, κτηματολόγιο, ελαιόφυτεία. Οι Ενετοί εποικούν το νησί . Αντιλαμβανόμενοι ότι αύξηση του πληθυσμού αποτελεί σημαντική πηγή πλουτισμού και επιλύουν το πρόβλημα της πειρατείας εξασφαλίζοντας την παραγωγή, την βιομηχανία και το εμπόριο, και διασφαλίζοντας τις μετακινήσεις του πληθυσμού.

Πράγματι, την περίοδο αυτή παρατηρείται αποικισμός του νησιού, και διακρίνονται και οι πρώτες εσωτερικές μετακινήσεις Είναι, «αδύνατο να ανιχνευτούν μετακινήσεις προγενέστερες της έλευσης των Ενετών, πόσο μάλλον η διαπίστωση εσωτερικών μετακινήσεων με βάση την διασπορά, ειδικά, πατριδωνυμικών ονομάτων»( Κώστας Κόμης).

Οι Αλυκές

Η σπουδαιότητα του αλατιού για την Ενετική Πολιτεία είναι ολοφάνερη. Ήδη πριν το 1320 είχε καθιερώσει μονοπώλιο, αργότερα δε ίδρυσε στην μητρόπολη, ειδικό ταμείο καλούμενο «Αποθήκη Αλατιού» (Deposito del Sal), όπου και συγκεντρώνονταν τα έσοδα από την πώληση του.

Έξω από την τοποθεσία την οποία έλεγαν τότε Αμαξική ,στην ανατολική πλευρά της σημερινής πόλης, υπήρχαν παλαιές αλυκές, κατασκευασμένες από τους Τόκκους, Φράγκους ηγεμόνες, στις αρχές του 15^ου αιώνα. Οι Ενετοί όταν κατέλαβαν το νησί, εκτιμούν την άριστη ποιότητα του αλατιού ,αυξάνουν την παραγωγή, και με αυτό τον σκοπό, κατασκευάζουν , νέες, εκτεταμένες, βόρεια του όρμου Δρέπανο, σε έκταση 750 στρεμμάτων (Αλυκές Αλέξανδρου). Οι παλαιότερες διέθεταν έκταση 500 στρέμματα. Οι Αλυκές εκμισθώνονταν για δεκαπέντε χρόνια με πλειστηριασμό.

Σχέδιο των αλυκών του Αλέξανδρου Spiridion Morano (1740)

Οι κατάλογοι

Στο αρχειοφυλακείο Λευκάδας, υπάρχει τεύχος των όρων οι οποίοι αφορούν τις Αλυκές Λευκάδας από το 1776. Σε ειδικό άρθρο της συμφωνίας, περιγράφονταν με σαφήνεια ,το καθεστώς των εργαζομένων στις αλυκές Λευκάδας. Ο μισθωτής “ υποχρεούται ρητώς και κατηγορηματικώς όπως υποβάλλει εις την Γραμματεία Λευκάδος ακριβή ονομαστικόν κατάλογον των εργατών μετά των εκάστοτε προκυπτουσών μεταβολών, τόσο ως προς τα χωρία, όσον και προς τα πρόσωπα.” Στο βενετικό τεκμήριο του 18^ου αιώνα περιέχονται έντεκα οικισμοί:Αμαξική, Απόλπαινα,Καλαμίτσι,Σφακιώτες,Καρυά,Εξάνθεια,Αθάνι,Καρυώτες,Κατούνα και Καλλιγόνι.

Καταμετρούνται 375 πρόσωπα και τεκμηριώνονται 184 οικογενειακά ονόματα διάσπαρτα στους παραπάνω οικισμούς. Η συμμετοχή των οικισμών στο εργατικό δυναμικό δεν υπήρξε ισότιμη. Σαφή ρόλο πέρα από τις κοινωνικό-οικονομικές παραμέτρους πρέπει να θεωρήσουμε ότι είχαν τα δημογραφικά διαθέσιμα. Στους οικισμούς Εξάνθεια και Αμαξική εμφανίζεται ιδιαίτερα χαμηλή.

Τα ονόματα (1)

Τα ονόματα από την Εξάνθεια είναι:

• Φέτσης Φίλλιπος          2

Σπύρος

• Γράψας Παναγιώτης    1

• Περδικάρης Αντώνης   1

• Βερύκιος Αντώνης       4

                          Αναστάσιος

                            Νικόλας

                            Πανάγος

Η Εξάνθεια συμμετέχει με 4 οικογενειακά ονόματα σε σύνολο 184 που εμφανίζονται στους καταλόγους. Δηλαδή ποσοστό (4/184)*100 = 2,1%.Ενώ η συμμετοχή της σε αριθμό προσώπων είναι 8 σε σύνολο 375. Δηλαδή ποσοστό (8/375)*100= 2,1%.

Από το σύνολο 184 ονομάτων, 29 ονόματα δηλαδή το 15,7% αντιστοιχούν σε 145 πρόσωπα και εμφανίζονται ταυτόχρονα διεσπαρμένα στους έντεκα οικισμούς που διαθέτουν εργατικό δυναμικό για τις αλυκές. Υποθέτουμε ως κοιτίδα ενός ονόματος τον οικισμό που εμφανίζει μεγάλη συχνότητα ενώ ως οικισμό μετακίνησης την μικρή συχνότητα. Έτσι το επώνυμο Περδικάρης εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στο Καλαμίτσι (3 επί συνόλου 4 ) αφήνοντας το 1 για την Εξάνθεια. Ποσοστό (1/145)*100= 0,68 %.

Αντίθετα 114 πρόσωπα και 25 ονόματα εμφανίζονται αποκλειστικά σε έναν μόνο οικισμό. Το επώνυμο Βερύκιος συμμετέχει με 4 πρόσωπα ,το Φέτσης με 2 και το Γράψας με 1. Σύνολο 7 πρόσωπα που αντιστοιχούν σε 114 (στο 30,4% του συνόλου των 375) εμφανίζονται αποκλειστικά στην Εξάνθεια. Δηλαδή ποσοστό (7/114)*100=6,14%. Και με 3 από τα 25 ονόματα (το 13,5% του συνόλου των 184). Δηλαδή ποσοστό (3/25)*100= 12 % σε σύνολο ονομάτων. Αυτό φανερώνει ψηλό ποσοστό συγκράτησης ονομαστικών πληθυσμιακών ομάδων στην κοιτίδα τους.

Παρατήρηση: Το όνομα Φέτσης απαντάται στον Δρυμώνα. Αλλά την εποχή εκείνη δεν υπήρχε χωριό Δρυμώνας αλλά διάσπαρτοι μικροί οικισμοί με το όνομα Εξάνθεια

(1) Στοιχεία: Κώστας Κόμης : Πληθυσμιακές Μετακινήσεις στη Λευκάδα Διαπιστώσεις και υποθέσεις με βάση ένα τεκμήριο του 19^ου αιώνα.(Ζ΄ ΠΑΝΙΟΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ)

Γιάννης Σ. Βλάχος ( Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα "τα ξαθείτικα" αριθ φύλου 92)

Ο Μεσσήνιος γλύπτης Δαμοφών στην Λευκάδα

Ο Μεσσήνιος γλύπτης Δαμοφών στην Λευκάδα

Ένας μεγαλειώδης δωρικός κίονας, από ασβεστόλιθο ύψους 3.30μ. περίπου, που αποκαλύφθηκε νότια του Ασκληπιείου της Μεσσήνης, φέρνει σε δύο στήλες χαραγμένο κείμενο με ψηφίσματα επτά πόλεων της Ελλάδος, που είχαν γραφεί κατά καιρούς τιμητικά για τον καλλιτέχνη, πριν το θάνατό του. Η αρκαδική Λυκόσουρα, η Λευκάδα, η Κράνη της Κεφαλληνίας, η Μήλος, η Κύθνος, η Γερήνεια (πόλη μεταξύ Λακωνίας - Μεσσηνίας) και η Οιάνθεια (πόλη της δυτικής Λοκρίδας) εκθειάζουν τη λαμπρή προσωπικότητα του Δαμοφώντος. Η πόλη της Λευκάδας, σύμφωνα με το ψήφισμα που διατηρείται στη μεσσηνιακή στήλη, κάλεσε τον Δαμοφώντα να επισκευάσει ένα λατρευτικό άγαλμα της Λιμένιας Αφροδίτης.

Ο κίονας με τα ψηφίσματα προς τιμήν του Δαμοφώντα (Ασκληπιείο Μεσσήνης)

Το ιερό της Αινειάδος ΑφροδίτηςΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΤΣΙΔΗΣ ήταν ονομαστό και αρχαιότατο ιερό. Σύμφωνα με τον Διονύσιο της Αλικαρνασσού, αποδίδεται η ιδρυσή του στον Αινεία, όταν αυτός πλέοντας προς την Ιταλία, έπιασε στην Λευκάδα και ίδρυσε τον ναό της Αφροδίτης. Ωστόσο, αυτό που κάποιος συμπαιρένει, είναι ότι, η εξάπλωση της λατρείας στη Ζάκυνθο, τη Λευκάδα και τις Ηπειρωτικές ακτές όπου αναφέρονται ιερά της θεάς και ηρώα Αινεία, μαρτυρούν τις στενές επαφές -καθιερωμένες τουλάχιστον από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.- με την Ν. Ιταλία και την Σικελία. Επαφές, που συνηγορούν για την εξάπλωση της λατρείας και για την καθιέρωσή της στα χρόνια του Πύρρου.”Ο Πύρρος μετά την κατάληψη της Έγεστας το 277 π.Χ. βρήκε εκεί τις παραδόσεις για το συγγενικό ήρωα Αινεία και τη θεϊκή μητέρα του, την Αφροδίτη Αινειάδα και τις μετέφερε στην πατρίδα του (280-276π.Χ) και στις περιοχές και στα νησιά που βρίσκονταν στο δρόμο του ταξιδιού του Αινεία προς την Ιταλία.”1

 

Για την θέση του ιερού δεν υπάρχει ομοφωνία. "... ὃ νῦν ἐστιν ἐν τῇ νησῖδι τῇ μεταξὺ τοῦ Διορύκτου τε καὶ τῆς πόλεως καλεῖται δὲ Ἀφροδίτης Αἰνειάδος"(Διονύσιος της Αλικαρνασσού, Ρωμαϊκή Αρχαιολογία :α΄,50). Εάν εμπιστευθούμε τις αναφορές του Διονύσιου, το ιερό θα πρέπει να βρίσκονταν στον διάπλου, προς και πλησίον του αρχαίου λιμανιού, προσφέροντας προστασία στους θαλάσσιους ταξιδιώτες. Έχουν προταθεί κάποιες πιθανές τοποθεσίες, όπως το νησάκι του Αγίου Νικολάου, το νησάκι Αλέξανδρος μέσα στον δίαυλο και η νησίδα Βαρδακόστα, απέναντι από το λιμάνι της πόλης. Η τελευταία άποψη είναι η πιθανότερη. Αυτήν ακολουθούν τόσο ο Σ.Βλαντής, όσο και ο Π.Γ. Ροντογιάννης.

Όποια και αν είναι η προέλευση και η ιστορία της λατρείας, και ανεξάρτητα από την ακριβή θέση του ιερού, όταν το 167 π.Χ. η Λευκάδα αποσπάται από την Ακαρνανική ομοσπονδία, σύμμαχος πλέον με την Ρώμη, η θέση της στην γεωγραφία του ταξιδιού του Αινεία, του ιδρυτή της, προφανώς ενισχύθηκε. Η Λευκάδα έμεινε μια μικρή ανεξάρτητη πολιτεία με δικαίωμα να κόβει νομίσματα. Μετά το 167 π.Χ., κόβεται ένα Λευκαδίτικο νόμισμα, που απεικονίζει μια γυναικεία θεότητα, όρθια, τοποθετημένη σε χαμηλή βάση, "μετ΄εμβλημάτων ήτοι: Μήνη( σελήνη),ακροστόλιον γλαύξ,έλαφος και σκήπτρον ου επικάθηται περιστερά. Το όλον του τύπου εν στεφάνω"²που πρέπει να ερμηνευθεί ως άγαλμα της Αινειάδας Αφροδίτης. Η νομισματική εικονογραφία δεν θα απείχε πολύ από το λατρευτικό άγαλμα της λιμένιας Αφροδίτης, εκείνης,της νησίδας Βαρδακόστα.

 

Αγαλμα της θεάς Αφροδίτης Αινειάδος_Νόμισμα Λευκάδας 167 π.Χ

Εκείνα τα χρόνια οι Λευκαδίτες κάλεσαν τον Δαμοφώντα τον Μεσσήνιο για αυτό το έργο της συντήρησης. Ο Δαμοφών εκτός από εξαίρετος γλύπτης διέθετε ήθος και ευσέβεια προς τους θεούς, μεγαλοψυχία, γενναιοδωρία και σεβασμό στα ήθη, τις παραδόσεις και τους θεσμούς της πόλης, όπως αναφέρεται στο ενεπίγραφο μνημείο. Ειδικευόταν στην κατασκευή λατρευτικών αγαλμάτων. Σύμφωνα με τον Πέτρο Θέμελη, το άγαλμα του Δαμοφώντος αντικατέστησε ένα παλαιότερο που υπέστη σοβαρές βλάβες ή καταστράφηκε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου γενικών αναταραχών, σε μια επίθεση Ιλλυριών πειρατών στην μακεδονική φρουρά που στάθμευε στο νησί κατά την διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (220-217 π.Χ.). Άρα ο Δαμοφών στην Λευκάδα θα είχε πραγματοποιήσει κάτι περισσότερο από μια απλή αποκατάσταση, πιθανώς ακόμη και μια πιστή ανακατασκευή ενός παλαιότερου.Είναι φανερό ότι οι Λευκαδίτες, επενδύοντας σε έναν ικανό τεχνίτη και μια νέα σειρά νομισμάτων, εκμεταλλευόμενοι έναν παλαιό μύθο ήθελαν να συσφίξουν περαιτέρω τους δεσμούς τους με τους Ρωμαίους.

Ή περίοδος ακμής του Δαμοφώντος μπορεί να οριοθετηθεί με σχετική ασφάλεια μεταξύ των ετών 200 και 160 π.X. Τα χρόνια από το 220 -197 π.Χ.- όταν η Λευκάδα πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους υπήρξαν πολύ ταραγμένα για το νησί. Ο Δαμοφών θα πρέπει να εργάστηκε στην Λευκάδα  λίγο μετά το 167 π.Χ. Επειδή ο γλύπτης κατάφερε να πετύχει την αποστολή του με άριστο τρόπο, κατάλληλη για τη θέση της θεάς και της πόλης και δεν ζήτησε καμία πληρωμή, ανακηρύχθηκε πρόξενος και ευεργέτης. Επιπλέον, κατά τον Πέτρο Θέμελη, οι Λευκαδίτες τον μετέφεραν τιμητικά με δικό τους πλοίο στην Κυπαρισσία, κατά την επιστροφή του στην Μεσσήνη.

οι Λευκάδιοι μετέφεραν τιμητικά με πλοίο από τη Λευκάδα στην Kυπαρισσία ...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/giati-to-limani-tis-kyparissias-egine-epineio-tis-arxaias-messinis-kai-eisepratte-foro-pou-eftane-to-150-tis-aksias-tou-eborevmatos-poio-itan-to-prostimo-se-osous-ekryvan-to-fortio/

οι Λευκάδιοι μετέφεραν τιμητικά με πλοίο από τη Λευκάδα στην Kυπαρισσία ...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/giati-to-limani-tis-kyparissias-egine-epineio-tis-arxaias-messinis-kai-eisepratte-foro-pou-eftane-to-150-tis-aksias-tou-eborevmatos-poio-itan-to-prostimo-se-osous-ekryvan-to-fortio/

οι Λευκάδιοι μετέφεραν τιμητικά με πλοίο από τη Λευκάδα στην Kυπαρισσία ...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/giati-to-limani-tis-kyparissias-egine-epineio-tis-arxaias-messinis-kai-eisepratte-foro-pou-eftane-to-150-tis-aksias-tou-eborevmatos-poio-itan-to-prostimo-se-osous-ekryvan-to-fortio/

ότι οι Λευκάδιοι μετέφεραν τιμητικά με πλοίο από τη Λευκάδα στην Kυπαρισσία ...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/giati-to-limani-tis-kyparissias-egine-epineio-tis-arxaias-messinis-kai-eisepratte-foro-pou-eftane-to-150-tis-aksias-tou-eborevmatos-poio-itan-to-prostimo-se-osous-ekryvan-to-fortio/

Το κείμενο βασίζεται στην  ανακοίνωση :

Melfi, Milena. “Art in Transition: Damophon of Messene in the Ionian Coast of Greece.” CHS Research Bulletin 1, no. 2 (2013). http://nrs.harvard.edu/urn-3:hlnc.essay:MelfiM.Art_in_Transition_Damophon_of_Messene.2013

Πρώτη δημοσίευση Λευκαδίτικα Νέα

1Τζουβάρα-Σούλη Χ, Λατρείες και Ιερά στην Ήπειρο,στη Μεγάλη Ελλάδα και τη Σικελία 

2HEAD, Ιστορία των νομισμάτων, μετάφραση Ιωάννου Ν. Σβορώνου

Οι Υγρότοποι της Λευκάδας

Οι Υγρότοποι της Λευκάδας

Οι πληροφορίες που εμφανίζονται, βασίζονται σε δεδομένα που έχουν αντληθεί από το Υγροτόπιο Νήσων, μια διαδικτυακή πύλη για την ενημέρωση και τη διάχυση της περιβαλλοντικής πληροφορίας για τους νησιωτικούς υγρότοπους. Το Υγροτόπιο αποτέλεσε μια από τις δράσεις του προγράμματος του WWF Ελλάς «Προστασία των Νησιωτικών Υγρότοπων της Ελλάδας»

LEF001 - Λιμνοθάλασσα Πόλης Λευκάδας (Γυράπετρα)
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF002 - Έλος αλυκών Πόλεως
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF003 - Αλυκή Αλεξάνδρου
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF005 - Λιμνοδεξαμενή Καρυάς
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF006 - Εκβολή ρέματος Δημοσάρη
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF007 - Έλος κοιλάδας Κομηλιού
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF008 - Εκβολή ρύακα Κακό Λαγγάδι
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF009 - Όρμος Βλυχό
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF010 - Εκβολή ρέματος Χειμάρρου (Βασιλική)
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF011 - Λίμνη Μαραντοχωρίου
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

MGN001 - Έλος Ακόνι
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

MGN002 - Έλος Ελιά
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

MGN003 - Έλος Γρίλια
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

Χάρτης ευαισθησίας της Λευκάδας

Παγκόσμιος κατάλογος δεδομένων κατολισθήσεων της NASA

Χάρτης ευαισθησίας  της Λευκάδας

   Η NASA ανέπτυξε ένα μοντέλο που ευαισθητοποιεί του πολίτες που καλούνται να εκτιμήσουν την επικινδυνότητα μιας κατολίσθησης (Landslide Hazard Assessment for Situational Awareness (LHASA).

  Καθώς η οικοδόμηση ενός παγκόσμιου καταλόγου κατολισθήσεων δεν είναι εύκολο έργο και δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την συμμετοχή των πολιτών δημιουργήθηκε μια εφαρμογή μέσω της οποίας, κάποιος,  μπορεί να συνεισφέρει.Η συνεισφορά γίνεται μέσω του Landslide Reporter. Όλα τα δεδομένα που υποβάλλονται διατίθενται στην πύλη  Landslide Viewer.    

 Σε αυτήν την πύλη δεδομένων καταγράφεται  και η παραλία Εγκρεμνοί  στην Λευκάδα, όταν η όμορφη παραλία καταστράφηκε από τον ισχυρό σεισμό, του 2015, με αναφορά στην Daily Mail τις 20 Νοεμβρίου. 

  Η περιγραφή του γεγονότος έχει ως εξής:

 «Η στιγμή που μια από τις πιο όμορφες παραλίες του κόσμου καταστράφηκε αυτή την εβδομάδα καταγράφηκε  από την κάμερα. Ένας σεισμός, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως 6,1 'ισχυρός' στη κλίμακα Ρίχτερ ,την Τρίτη, έφερε όλους του γυρω βράχους κάτω, στην παραλία Έγκρεμνα της Λευκάδας. Ο Αυστραλός τουρίστας   Θωμάς Βερύκιος, κατέγραψε  τη στιγμή που ο σεισμός προκάλεσε μια τεράστια κατολίσθηση πάνω από την κάποτε λευκή άμμο, παρθένα παραλία. Τα αεροσκάφη που τραβήχτηκαν έπειτα έδειξαν τεράστιους σωρούς από γη να  καλύπτουν την άμμο. Το Egremni, το οποίο έχει βαθμολογηθεί με τον  αριθμό 1 στην λίστα, στα μέρη που πρέπει να επισκεφθεί  κανείς στην  Λευκάδα, ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας - παρά την απομακρυσμένη του θέση. Στο βίντεο, το οποίο δημοσιεύτηκε στο Facebook, μπορεί να ακουστεί ο Βερύκιος να μιλάει με έναν άλλο άνθρωπο για την καταστροφή καθώς η σκόνη εξαπλώνεται από την πρώην παραλία και πάνω από τη θάλασσα.» 

  Παράλληλα στο επίπεδο που αναπτύχθηκε για να εκτιμήσει την υποκείμενη ευαισθησία του εδάφους σε κατολισθήσεις,-περιλαμβάνει ποσοτικές πληροφορίες σχετικά με το εάν έχουν κατασκευαστεί δρόμοι, έχουν κοπεί δένδρα ή έχουν καεί, υπάρχει τεκτονικό ρήγμα, το τοπικό υπόβαθρο είναι αδύναμο ή / και οι πλαγιές είναι απότομες-κατάγράφεται όλο το κεντρικο τμήμα του νησιού.

Alain Manesson Mallet Τα νησιά Ζάκυνθος, Αγία Μαύρα, Κεφαλλονιά και τα μικρά γύρω τους

Alain Manesson Mallet 

Τα νησιά Ζάκυνθος, Αγία Μαύρα, Κεφαλλονιά 

και τα μικρά γύρω τους 

  Ο Alain Manesson Mallet (1630-1706) χαρτογράφος και μηχανικός, κατασκεύαζε χάρτες για λογαριασμό της Γαλλικής βασιλικής αυλής. Η μεγάλη έκδοση του ήταν η περιγραφή του L'Univers (1683) σε 5 τόμους. Τον 17ο αιώνα, η πολιτική των Βουρβόνων ήταν ευεργετική για τους χαρτογράφους Αντίθετα όμως, από τους Ολλανδούς χαρτογράφους, και οίκους παραγωγής χαρτών που είχαν σαν κίνητρο το κέρδος, οι Γάλλοι χαρτογράφοι ήταν επιστήμονες, ευγενικής συνήθως καταγωγής. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι Γαλλικοί χάρτες του 17ου αιώνα να χαρακτηρίζονται περισσότερο για την χαρτογραφική αξιοπιστία τους από ότι των Ολλανδών. Ωστόσο η ακρίβεια στην απόδοση των σχημάτων θα επιτευχθεί κατά τον 18ο αιώνα με τις μεγάλες γεωδαιτικές και άστρο-γεωδαιτικές εργασίες. Παράλληλα, τα θαλάσσια ταξίδια, οι ανακαλύψεις νέων τόπων, παρέχουν μια μεγάλη ποικιλία πληροφοριών, κάτω από μια περιγραφή αστρονομικών εννοιών και διαγραμμάτων, απαραίτητα για τις απαιτήσεις που γεννά η πλοήγηση στην θάλασσα. Ήθη, έθιμα, ιστορίες, γεγονότα, φαινόμενα, περιγραφές, συνοδεύουν τα κοσμογραφικά έργα της εποχής, με σκοπό είτε να διασκεδάσουν, είτε να ενημερώσουν τους αναγνώστες.  
  

    Όσον αφορά το Ιόνιο «ενώ διαθέτουμε μια πληθώρα παλαιών χαρτών μεμονωμένων νησιών της περιοχής, διαθέτουμε ελάχιστους συνολικούς περιφερειακούς χάρτες των Ιονίων Νήσων έως τις παραμονές του 19ου αιώνα »¹ Αναφέρουμε εδώ χαρακτηριστικά τον μικρό χάρτη των κεντρικών Ιονίων νήσων που περιέχει η πεντάτομη εκλαϊκευτική κοσμογραφία του Alain Manesson Mallet (1683). Κατά τον Γιώργο Τόλια, είναι «η Ναυμαχία της Ναυπάκτου (Οκτώβριος 1571) που διαδραματίστηκε στους Κουτσουλάρους², ένα σύμπλεγμα νησίδων στη λεκάνη που δημιουργούν οι ακτές της Στερεάς και της Πελοποννήσου με τα κεντρικά νησιά του Ιονίου (Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος)»³ που στρέφουν το ενδιαφέρον των χαρτογράφων και του κοινού προς τα Ιόνια νησιά. «Ο ίδιος χειρισμός του υλικού θα υιοθετηθεί και από τον Vincenzo Maria Coronelli, στο μνημειώδες νησολόγιό του που εμπνέεται και εικονογραφεί την Τούρκο-Βενετική σύρραξη στο κατώφλι του 18ου αιώνα, που έφερε την πρόσκαιρη κατάληψη της Πελοποννήσου από τον Francesco Morosini.»⁴
      

     Η περιγραφή των νησιών

    

Η περιγραφή των νησιών περιέχεται στον 4ο τόμο της πεντάτομης κοσμογραφίας που αφορά τη Ευρώπη (Description de l'univers, 4 DE L' EUROPE). Αφορά,όπως προαναφέρθηκε τα κεντρικά νησιά του Ιονίου(Ζάκυνθος, Αγία Μαύρα, Κεφαλλονιά, Ιθάκη). Η Κέρκυρα προηγείται σε ξεχωριστή περιγραφή.

     

   Για τα τρία νησιά που βρίσκονταν υπό την Βενετική κατάκτηση, η περιγραφή είναι πιο λεπτομερής, με αναφορές σε πόλεις, λιμάνια, και προϊόντα, φανερώνοντας την ασφάλεια και την άνεση που ένοιωθε ο ταξιδιώτης από την χριστιανική δύση για τα νησιά αυτά, σαν χώρος συνδεδεμένος με τις εμπορικές συναλλαγές της Βενετίας. Γράφει χαρακτηριστικά. Το φρούριο της Ζακύνθου « βρίσκεται σε ένα ψηλό βουνό και οι Βενετοί διατηρούν μια καλή φρουρά εκεί. Το νησί είναι εξαιρετικά κατοικημένο και παράγει πολλά κρασιά, χάντρες και λάδια.» Την Ιθάκη την αναφέρει ως την πατρίδα του Οδυσσέα, ενώ«το νησί της Κεφαλλονιάς ονομάζεται, πρώην Σάμος, το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με το άλλο, τη Σάμο που βρίσκεται στην Ασιατική ακτή, στις Θάλασσες του Αρχιπελάγους. Η Κεφαλλονιά ήταν μέρος του Βασιλείου του Οδυσσέα και οι περισσότεροι από τους κατοίκους της ακολουθούσαν αυτόν τον Ήρωα στον πόλεμο της Τροίας.» και αλλού...«αυτό το έχει δύο αρκετά καλά λιμάνια, ένα στη Νοτιοανατολική και το άλλο στο Βορειοανατολικό, αλλά από τα δύο το νοτιοδυτικό είναι το καλύτερο, και ονομάζεται Αργοστόλι». Και συμπληρώνει ότι το νησί διαθέτει καλό κρασί και παραγωγή σταφίδας , η οποία κάθε χρόνο φορτώνονταν από Αγγλικά σκάφη για εξαγωγή.
     

   Αντίθετα η περιγραφή για την Λευκάδα δείχνει με σαφήνεια τον φόβο και την ανασφάλεια που ένοιωθε ο χριστιανός ταξιδιώτης, για ένα νησί που βρίσκονταν κάτω από την Οθωμανική κυριαρχία. Παραθέτω την περιγραφή.

« Το νησί της  'Αγίας Μάυρας (Santa Maura) ήταν γνωστό στο παρελθόν με τα ονόματα Νήριτος & Λευκάς (Neritos, & Leucas). Ήταν παλαιότερα συνδεδεμένη με την ηπειρωτική χώρα, από έναν ισθμό που δια ανοίχτηκε σκόπιμα. Το νησί κατοικείται από 'Έλληνες, που ζουν μέσα στην αθλιότητα, παρ ότι είναι εύφορο, αλλά η δυστυχία τους προέρχεται από την καταπίεση των Τούρκων, που κυριαρχούν, και οι οποίοι επιδεικνύουν ιδιαίτερη σκληρότητα, χωρίς να αναγνωρίζονται  κάνουν την πλοήγηση επικίνδυνη,στα ανοιχτά κοντά στο ακρότατο σημείο με  τον μεγάλο αριθμό των κουρσάρων που οπλίζουν καθημερινά γαλιότες⁵ για να προσβάλλουν τους έμπορους και τους επιβάτες. Το πιο ασφαλές από τα λιμάνια της ονομάζεται Κλίμενος..»
    

Ο Alain Manesson Mallet πεθαίνει το 1706. Ήδη από τα μέσα του 17ου αιώνα, προκύπτει η ανάγκη για νέους χάρτες, πιο εξειδικευμένους, που να ικανοποιούν τις ανάγκες των νέων πολιτικών, οικονομικών, και στρατηγικών προσανατολισμών των δυτικών κρατών. Ωστόσο ο  διαφωτισμός, η αλλαγή της μορφής των μέχρι τότε απολυταρχιών, η στροφή προς την ομηρική και αρχαία γεωγραφία, θα στρέψει ξανά την προσοχή των ειδικών προς τον Ελληνικό χώρο και τα Επτάνησα.

     
    

  

1Γιώργος Τόλιας:Χάρτες και ιστορίες - Επτανησιακή Τοπογραφία

2Πρόκειται για τα νησιά Εχινάδες

3 Στο ίδιο..

4Στο ίδιο..

5ελαφρύ κωπήλατο πειρατικό σκάφος που χρησιμοποιούσαν πειρατές της Μεσογείου και κυρίως Αγαρηνοί και Μανιάτες στη προεπαναστατική περίοδο