Ο Κάβος της Κυράς

ο Ν. Πολίτης, ο μεγάλος επιστήμονας κατέγραψε τον Κάβο της Κυράς στις «Παραδόσεις» του με αριθμό 58, αντλώντας την από την ανέκδοτη συλλογή του 1903.

«Κάποιον παλιό καιρό, λέει ο θρύλος, μια βασίλισσα της Λευκάδας όρισε νόμο, όποια γυναίκα λάθευε -και λέγοντας λάθευε εννοούμε την μοιχεία- να γκρεμίζεται από τον ψηλό βράχο του νησιού. Μα η μοίρα έτσι το ‘φερε και λάθεψε πρώτα η ίδια η βασίλισσα. Τον νόμο της δεν τον πάτησε και ας ήταν ο χαμός της. Όλοι την παρακάλαγαν  να μην γκρεμιστεί από το ψηλό ακρωτήριο. Όλοι μαζεύτηκαν στα ριζά του κάβου, άλλοι τεντώνοντας παπλώματα για να σώσουν την Κερά από το γκρεμοτσάκισμα, άλλοι πρόσμεναν ολόγυρα μέσα σε βάρκες, να την γλυτώσουν από τον πνιγμό. Όμως αυτή τους ξέφυγε, γκρεμίστηκε και πνίγηκε και από τότε λένε τον κάβο: Κάβο της Κυράς.» Της Κατερίνας Κακούρη: Μια Λευκαδίτικη παράδοση

Δημοσίευμα μεγάλης Αθηναϊκής εφημερίδας στις 7 Σεπτεμβρίου 1950

«....Μα η μοίρα έτσι το ‘φερε και λάθεψε πρώτα η ίδια η βασίλισσα. Τον νόμο της δεν τον πάτησε και ας ήταν ο χαμός της..» 

Η αυτοθυσία της βασίλισσάς ερμηνεύεται από την   Κατερίνα Κακούρη ώς εξής:

«Ξέρουμε πως στις αρχέγονες κοινωνίες επικρατούσε ο θεσμός της Βασιλοκτονίας. Ο Γενάρχης-Βασιλιάς  αντιπρόσωπος του θεού πάνω στη γη, πρόσφερε με τον αυτοθυσιασμό του μίαν υπέρτατη εξυπηρέτηση στο λαό. Η επιστήμη διαπίστωσε ότι πάνω στους ιερούς βωμούς της ανθρωπότητας, σφαγιάστηκαν, για το καλό της ολότητας, λογής αθώοι. Βασιλιάδες κι αργότερα για αντικαταστάτες τους βασιλόπαιδα, ιερείς και λογής επίσημοι της αυλής. Αργότερα σε αντικατάσταση αυτών, θυσίαζαν αιχμαλωτισμένους εχθρούς ή εγκληματίες καταδικασμένους ήδη σε θάνατο και σιγά – σιγά, με την πρόοδο του πολιτισμού, η τραγική ανθρωποθυσία μετατράπηκε σε εικονική, σε μίμηση φόνου.»

 

Η ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΔΟΜΗΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΓΗΣ ΣΤΙΣ ΠΟΤΙΣΙΕΣ-ΠΕΥΚΟΥΛΙΑ 

ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΗΤΑ

  Σε μια ανάρτηση προ μηνών στα "Λευκαδίτικα Νέα" για την παραλία στα Πευκούλια διαβάζω μεταξύ των άλλων το εξής: 

«Η πρόσβαση στην παραλία από το φετινό καλοκαίρι θα γίνεται μέσω μιας κακοφτιαγμένης τσιμεντένιας σκάλας που έγινε πρόσφατα στην όχθη του χειμάρρου της Λαγκάδας, η οποία εγκυμονεί κινδύνους για τους επισκέπτες, πέρα από το γεγονός ότι είναι εκ των πραγμάτων απαγορευτική τόσο για ηλικιωμένους όσο και για άτομα με ειδικές ανάγκες. Η άλλη δυνατότητα είναι από τα αριστερά της παραλίας μέσα από ιδιωτικό χώρο όπου τα καλοκαίρια λειτουργεί ένα κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος.» 

  Με ημερομηνία 8 Φεβρουαρίου 2021, ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΗΤΑ κοινοποιεί προς την ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΛΕΥΚΑΔΑΣ, Αντιπεριφερειάρχη Λευκάδας κ. Κτενά Ανδρέα, τον Δήμαρχο Λευκάδας κ. Καλό Χαράλαμπο και τον Προέδρο Κοινότητας Αγίου Νικήτα κ. Νικόλαο Π. Φίλιππα, Μ.Μ.Ε. καταγγελία με θέμα: Αυθαίρετες Οικοδομικές Εργασίες στο Ρεύμα της Λαγκάδας/Παραδοσιακή Γέφυρα, περιοχή Πευκούλια Αγίου Νικήτα 

  Αξίζει το κόπο να διαβάσει κανείς την καταγγελία. 

 Το κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος αφορά ένα κατάστημα παροχής τουριστικών υπηρεσιών (ροφημάτων-εστίασης), το οποίο μεταξύ των άλλων διαθέτει, στεγασμένα τράπεζο-καθίσματα, πισίνα, λουτρά, ευρύχωρο χώρο στάθμευσης και φυσικά καταλαμβάνει με ομπρέλες την παραλία στο εύρος που του αντιστοιχεί . Πράγματι για να προσεγγίσει κανείς την παραλία θα πρέπει να κατέβει την κακοφτιαγμένη τσιμεντένια σκάλα και να ακολουθήσει την κοίτη της ρεματιάς πλάι στην περίφραξη, έως ότου συναντήσει μια δεύτερη σκάλα η οποία θα τον ανεβάσει στο κατάστρωμα του παλαιού πέτρινου γεφυριού και από εκεί ακολουθώντας το μονοπάτι θα βγει στην παραλία. Η περίφραξη δεσπόζει σε όλο το μήκος της μικρής διαδρομής. Το ελάχιστο τμήμα του μονοπατιού, όσο είχε απομείνει από τις διαδοχικές αυθαίρετες παρεμβάσεις «ιδιωτικοποιήθηκε»…. Έτσι λοιπόν, οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Ένα μοναδικό πέτρινο γεφύρι, που κάποτε ανήκε στην τοπική κοινωνία και ικανοποιούσε ευρύτερα το κοινωνικό σύνολο στην βάση των αναγκών της φύσης και των ανθρώπων, τώρα πια «στριμώχνεται» από την βίαιη και ανισόμετρη οικιστική ανάπτυξη που επιφέρει η τουριστική “μόνο -καλλιέργεια”, της οποίας κραυγαλέο παράδειγμα αποτελεί η αναφορά αυτή. Και αυτή η αυξανόμενη βία αποδεικνύει ακριβώς τα χαρακτηριστικά των δεδομένων παραγωγικών σχέσεων που αναπαράγονται μέσω της (δημιουργικής: ειρωνεία) καταστροφής, της διάσπασης της οργανικής ενότητας ανθρώπου-φύσης, τον τεμαχισμό της φυσικό ιστορικής διαδικασίας, την ποσοτικοποίηση και την συσσώρευση. 

   Κάποιος καλοπροαίρετος θα διατύπωνε το ισχυρισμό ότι πιθανόν το τμήμα του χώρου που καταλαμβάνει το συγκεκριμένο κατάστημα πιθανόν να ανήκε στον ιδιώτη επικαρπωτή σαν χρήση καλλιεργούμενης γης άλλοτε. Δεν ισχύει όμως κάτι τέτοιο. Η τουλάχιστον δεν ισχύει στο βαθμό που οικονομεί η σύνολη χρήση. Είναι γεγονός ότι όλο το ανάπτυγμα της έκτασης νότιο δυτικά του χωριού Τσουκαλάδες, το κάτω μέρος των κλιτών έως το οικισμό του Άγ. Νικήτα, ο οικισμός, αλλά και το Κάθισμα, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αποτελούσε μια παρθένα ευρύτερη περιοχή με κοινές οικονομικό κοινωνικές και αισθητικές αξίες, των οποίων το μέτρο καθόριζε η γεωργική παραγωγική σχέση και αλληλεπίδραση. Από υψόμετρο των 300 μέτρων και κάτω κυριαρχούσε η καλλιέργεια της ελιάς, ενώ άλλου τύπου καλλιέργειες, αμπέλια ή αναβαθμίδες βρίσκονταν πάνω από αυτό το υψόμετρο. Στα χαρακτηριστικά του τοπίου, πρέπει να συμπεριληφθούν οι παράκτιοι γκρεμοί ,οι μικροί όρμοι, οι επιμήκεις αμμότοποι-παραλίες (Κάθισμα) στις υπώρειες του πευκόφυτου δάσους(Πευκούλια), τα ιθαγενή κωνοφόρα και οι θαμνώνες σκληρόφυλλων. Ειδικά στην θέση Πευκούλια και Ποτισές και επάνω μέχρι τα 400 μέτρα δεν υπήρχαν καθόλου καλλιέργειες, παρά μόνο πυκνό πεύκο δάσος, και υδρόφιλα φυλλοβόλα κατά μήκος του ρέματος που σχηματίζουν οι απότομες πλαγιές. 

 Με την καταστροφή του υφιστάμενου παραγωγικού μοντέλου (γεωργία) και την διαφαινόμενη ανάπτυξη του τουρισμού, με την ακόλουθη θεσμική υποστήριξη των νέων οικονομικών σχέσεων, ξεκίνησε και ο σταδιακός μετασχηματισμός της περιοχής με κύριο χαρακτηριστικό την οικιστική δόμηση και την εποίκιση. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, σε αεροφωτογραφίες του σχηματοποιούνται τα νέα χαρακτηριστικά. Στον φυσικό σχηματισμό αυτό εκφράζεται με υπέρμετρη δόμηση, αρχιτεκτονική ανέχεια, αυθαίρετες κατασκευές, κατάληψη χώρων. Ωστόσο η κατάληψη χώρων είχε ήδη προηγηθεί χρονικά με ένα επιτήδειο τρόπο, όπου στην συνέχεια η αυθαίρετη κατασκευή έτυχε της συνδρομής του θεσμικού παράγοντα. 

   Στον πίνακα απεικονίζεται η θέση που κατέλαβε το οικιστικό αυτό μόρφωμα σε μια χρονική αλληλουχία 40 χρόνων. Στην αεροφωτογραφία του 1984 επάνω, στο κύκλο που αντιπροσωπεύει την έκταση περίπου της κατασκευής, φαίνεται με μια προσεκτική ματιά η κάλυψη από άμμο και βλάστηση. Αλλά και παλαιότερα στον ιστορικό ορθοφωτοχάρτη του κτηματολογίου, διακρίνεται η απόληξη του ρέματος με τα φερτά υλικά, πέτρες-βράχοι, και ένα τμήμα ποώδους βλάστησης (στον κύκλο) έφ όσον νερά από το ρέμα διέφευγαν προς αυτό το σημείο. Ακριβώς δίπλα στην άμμο ερμηνεύεται ένα τριγωνικού σχήματος κομμάτι γης που θα μπορούσε να υποδηλώνει καλλιέργεια. Η ίδια εδαφική υφή παρουσιάζεται και στην φωτογραφία του 1971 που επιβεβαιώνει αυτό το τμήμα της ποώδους βλάστησης ( του Φώτη Σταματέλου- Άρωμα Λευκάδας). Μια εδαφική διάταξη πριν την άμμο, επαληθεύεται η ύπαρξη καλλιέργειας-αμπελιού που θα δικαιολογούσε τον ισχυρισμό για κατοχή χρήσης κατά το παρελθόν. Το μέγεθος όμως είναι πολύ μικρότερο από την έκταση που κατέχει σήμερα η συνολική κατασκευή. Το μέγεθος της και το σχήμα της απεικονίζονται στην αεροφωτογραφία του 2004. Διακρίνονται τα κτίρια, η είσοδος από την κατεύθυνση Αγ Νικήτα-Λευκάδα, αλλά και περιβάλλοντας χώρος σε άσπρο τόνο. Ένα κομμάτι αυτού του περιβάλλοντα χώρου, που με χρήση δουλείας έναντι του δημοσίου κατείχε το εν λόγω κατάστημα (ποιο είδος εμπράγματου δικαιώματος στοιχειοθετείται νομικά μόνο ένας δικηγόρος θα το γνωρίζει) και μέχρι πρότινος το χρησιμοποιούσαν οι λουόμενοι για να προσεγγίσουν την παράλια, σήμερα έχει διαμορφωθεί, περιφραχτεί και οροθετηθεί άφ ενός σαν αύλιος χώρος κτίσματος άφ ετέρου σαν είσοδος οχημάτων. Το τμήμα αυτό (οροθετείται στην επάνω δεξιά φωτογραφία στον πίνακα) χαρακτηρίζεται ως δασικό στην ανάρτηση του δασικού χάρτη. 

   Θέτω λοιπόν τα ίδια ερωτήματα που θέτει και η καταγγελία του Π.Ε.Σ.Σ. Αγίου Νικήτα: 

 • Ποια ήταν ακριβή όρια των ιδιοκτήτων οι οποίοι αγόρασαν κάποιους «κήπους» σύμφωνα με τα συμβόλαια αγοροπωλησίας τα οποία έγιναν τις δεκαετίες 1970 & 1980; 

 • Ποια είναι τα ακριβή όρια της  δημόσιας περιουσίας στην ίδια περιοχή (εκτάση 25 στρεμμάτων, καταχωρημένης στο Δημοτικό Κτηματολόγιο από το 1938) 

 • Πώς γίνεται να υπάρχουν νόμιμα κτίσματα και ιδιοκτησία πάνω σε παλιά επαρχιακή οδό εφόσον ο νόμος δεν προβλέπει το δικαίωμα χρησικτησίας όταν πρόκειται για δημόσια περιουσία;

ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ 

ΔΗΜΟΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

  Υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη με ποώδη βλάστηση, από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα, από τυρφώδεις γαίες ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι μόνιμα ή προσωρινά κατακλυζόμενες από νερό το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό και περιλαμβάνουν επίσης εκείνες που καλύπτονται από θαλασσινό νερό το βάθος του οποίου κατά τη ρηχά δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα. Oυσιώδη γνωρίσματα της μεταβατικής ζώνης που παρεμβάλλεται μεταξύ των μόνιμα κατακλυσμένων και των καθαρά χερσαίων περιοχών είναι η παρουσία υδροχαρούς βλάστησης και η ύπαρξη υδρομορφικών εδαφών, δηλαδή εδαφών που ανέπτυξαν ειδικά γνωρίσματα ως αποτέλεσμα της υψηλής υπόγειας στάθμης νερού.("(Συνθήκη Ramsar, 1971).  

  Στο δήμο Λευκάδας   έχουν καταγραφεί  13   μικροί και μεγάλοι υγρότοποι, συνολικού εμβαδού 5720.39 στρεμμάτων, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του φυσικού τοπίου της, ενώ ταυτόχρονα πλήθος πουλιών και άλλων ειδών τρέφονται, αναπαράγονται ή ξεχειμωνιάζουν σε αυτά τα οικοσυστήματα. Η σημερινή κατάσταση των υγροτόπων, αυτών  είναι αποτέλεσμα παραγόντων που δρουν εδώ και χρόνια στον ελλαδικό χώρο όπως οι κλιματικές αλλαγές, καθώς και οι κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες του τόπου. Με εξαίρεση τον υγρότοπο : Λιμνοδεξαμενή Καρυάς, όλοι οι υπόλοιποι είναι φυσικοί.

LEF001 - Λιμνοθάλασσα Πόλης Λευκάδας (Γυράπετρα)
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF002 - Έλος αλυκών Πόλεως
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF003 - Αλυκή Αλεξάνδρου
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF005 - Λιμνοδεξαμενή Καρυάς
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF006 - Εκβολή ρέματος Δημοσάρη
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF007 - Έλος κοιλάδας Κομηλιού
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF008 - Εκβολή ρύακα Κακό Λαγγάδι
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF009 - Όρμος Βλυχό
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF010 - Εκβολή ρέματος Χειμάρρου (Βασιλική)
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

LEF011 - Λίμνη Μαραντοχωρίου
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Λευκάδας

MGN001 - Έλος Ακόνι
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

MGN002 - Έλος Ελιά
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

MGN003 - Έλος Γρίλια
Περιφέρεια Ιονίων Νήσων >> Περιφερειακή ενότητα Λευκάδας >> Δήμος Μεγανησίου

πηγή: (WWF Hellas)

ΘΕΣΕΙΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ

Οι πολύ γενικές κατηγορίες οι οποίες εντοπίζονται στους υγροτόπους  δήμου Λευκάδας είναι οι εξής

 

ΑΞΙΕΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ

Οι υγρότοποι έχουν πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο, διότι:

• η μεγάλη τους βιολογική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση καλλιεργούμενων φυτών, αγροτικών ζώων και μικροοργανισμών, για ένα μέρος της επιστημονικής προόδου, ιδιαίτερα στην ιατρική, για πολλές τεχνολογικές καινοτομίες και για την ομαλή λειτουργία πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων στις οποίες χρησιμοποιούνται ζωντανοί οργανισμοί,

• δίνουν νερό για ύδρευση και άρδευση, εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες, ενεργούν ως φίλτρα καθαρισμού ρύπων, μειώνουν τις ζημίες από παγετούς και καύσωνες,

• παράγουν αλιεύματα, συντηρούν θηράματα, δίνουν πλούσια τροφή σε αγροτικά ζώα,

• παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή, άθληση, οικολογικό τουρισμό, εκπαίδευση και έρευνα,

• είναι συνδεδεμένοι με την ιστορία, τη μυθολογία και την πολιτιστική παράδοση.(ΕΚΕΒΥ)

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται στην ελληνική κοινωνία η τάση για υποβάθμιση των υγροτοπικών πόρων. Η τάση αυτή ισχυροποιείται όλο και περισσότερο από ασύνετες πρακτικές που ασκούνται στους υγροτόπους και τις λεκάνες απορροής τους. Η πορεία προς την αειφορική διαχείριση των υγροτοπικών  οικοσυστημάτων, δυσχεραίνεται από την ολοένα ασύμμετρη ανάπτυξη η όποια σε μερικές περιπτώσεις παίρνει τον χαρακτήρα ολικής καταστροφής (π.χ στον όρμο Βλυχού όπου σχεδιάζεται η κατασκευή μαρίνας) Δεν έχουμε το δικαίωμα λοιπόν να αισιοδοξούμε, εφόσον διεξάγονται συντονισμένες προσπάθειες για την βίαιη μετατροπή του χαρακτήρα όλων των οικοσυστημάτων, ενώ οι  κοινότητες γύρω από τις φυσικές αυτές περιοχές ελάχιστα εμπλέκονται ενεργά στη διατήρηση και  την διαχείρισή τους.

17/11/2021

ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ

ΔΗΜΟΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

WWF 'Ελλάδα

1 / 5

Αριθμός 11

1 / 5

Caption Text

1 / 5

Caption Text

2 / 5

Caption Ξžβ€ΞŸΒΞžΞ

3 / 8

Caption ΞžΒΞŸΒΞžβ€•ΞžΒ±

4 / 8

Caption ΞžΒΞžΒ­ΞŸΖ’ΞŸΖ’ΞžΒ΅ΞŸΒΞžΒ±

4 / 8

Caption ΞžΒΞžΒ­ΞŸΖ’ΞŸΖ’ΞžΒ΅ΞŸΒΞžΒ±

4 / 8

Caption ΞžΒΞžΒ­ΞŸΖ’ΞŸΖ’ΞžΒ΅ΞŸΒΞžΒ±

5 / 8

Caption Ξž ΞžΒ­ΞžΒ½ΞŸβ€žΞžΒ΅

5 / 8

Caption Ξž ΞžΒ­ΞžΒ½ΞŸβ€žΞžΒ΅

6 / 8

Caption 'Ξžβ€ʼΞžΞŽΞžΒ·

7 / 8

Caption 'Ξžβ€ʼΞŸβ€ ΞŸβ€žΞžΒ±

8 / 8

Caption 'ΞžΒŸΞŸβ€ʽΞŸβ€žΞŸΒŽ

Πίσω 'Εμπρός

Εκτιμώμενη έκταση πυρκαγιάς στα Χορτάτα-Λευκάδας (4/11/2021)

Αυτή είναι η έκταση της πυρκαγιάς, που ξέσπασε το βράδυ της Πέμπτης 4 Νοεμβρίου σε δασική έκταση στην περιοχή Χορτάτα προς το Καλαμίτσι. Η έκταση της πυρκαγιάς προσδιορίζεται στα 2.16 ha(21 600.00 m²) 

Η εκτιμώμενη έκταση προκύπτει από τον δείκτη πυρανίχνευσης, δορυφορικής εικόνας Sentinel-2 L2A με ημερομηνία 12 Nov 2021 και 5% ποσοστό νέφο κάλυψη.

 

​Μνημειακό σύνολο Αγίου Νικολάου Ιράς Αθανίου

Συνήθως τόποι με χαρακτηριστικά, στοιχεία ή μορφώματα ικανά, να συνθέσουν ένα μνημειακό σύνολο, παραδίδονται αποκομμένα, τεμαχισμένα, σαν “έρημη χώρα”, ξέχωρα από την εξελικτική φυσικό ιστορική διαδικασία. Το περιβάλλον, το τοπίο, το μνημειακό σύνολο, στην βάση των όποιων οικονομικών σχέσεων εμπίπτει στην αέναη αναζήτηση υπεραξίας που μεταβάλλει συνειδητά και αναπόφευκτα την εργασιακή διαδικασία, ανατρέποντας τους φυσικούς όρους και συσχετισμούς.(Κλώντζας 2021) Εκεί που κάποτε ήταν αγρός εγκαταλείφθηκε και έγινε δάσος, προστατευόμενα είδη συνθλίβονται ή περιορίζονται, η χρήση γης μεταβάλλεται βίαια, και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Αυτή η φυσικό ιστορική διαδικασία έχει σαν αποτέλεσμα μια ιστορική ασυνέχεια. Ωστόσο, τα μνημεία φυσικά ή ανθρωπογενή, η κληρονομιά μας εν γένει αποτελεί μια «οργανική ολότητα», γινόμενο της εξελικτικής πορείας της φύσης και της ανθρώπινης επενέργειας σαν σύνολο. Οι κοινωνίες και κυρίως οι τοπικές κοινωνίες, σαν ζωντανά τμήματα της παραδομένης κληρονομιάς, δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν τα σύνολα που τους ανήκουν με τρόπο συμβολικό, αλλά έχοντας την γνώση ότι επεμβαίνοντας δημιουργούν εξαρτώμενα συστήματα, καταλήγουν φορείς του κοινωνικοποιημένου περιβάλλοντος τους. Έτσι λοιπόν συμβιώνοντας με ένα «ζωντανό οργανισμό» που εξελίσσεις και εξελίσσεται, το δοσμένο μνημειακό σύνολο αποκτάει υπόσταση, γίνεται κομμάτι των σχέσεων παραγωγής, τυχαίνει νομικής προστασίας, νοηματοδοτείται πολιτικά σαν ανθρώπινο δικαίωμα, γίνεται φορέας πολύ επίπεδων προσλήψεων τόσο νοητικά όσο και σωματικά.

Το μνημειακό σύνολό του Αγίου Νικολάου Ιράς Αθανίου, είναι παράγωγο μιας μακράς φυσικό-κοινωνικής εξέλιξης, που αρχίζει την παλαιολιθική εποχή και μένει ανολοκλήρωτη μέχρι τις μέρες μας. Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Λευκάδας στο «πόδι» που καταλήγει στο ακρωτήριο Δουκάτο ή κάβος της Κυράς. Πρόκειται για μια περιοχή εκτιμώμενου εμβαδού 60-70 εκτάρια, η οποία περιλαμβάνει μια κοιλότητα καλλιεργήσιμης γης. Βρίσκεται στις υπώρειες του “Καλόν όρος” βόρεια, και οροθετείται νοτιοανατολικά από δύο χαμηλούς λόφους. Προς τα νότο το ανάγλυφο, το οποίο συνθέτουν ανθρακικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι) δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες εξάρσεις, και ακολουθεί μια φθίνουσα υψομετρική διαβάθμιση για να καταλήξει στο ακρωτήριο Δουκάτο. Τό τμήμα αυτό του Λευκαδίτικης γης ανήκει στην ζώνη των Παξών. Ανατολικά το ανάγλυφο βυθίζεται σχετικά ομαλά στον όρμο της Βασιλικής, ενώ δυτικά κατακρημνίζεται στο Ιόνιο πέλαγος από ύψος 80+ μέτρων περίπου. Η γη, στο σημείο αυτό, καταλαμβάνεται κυρίως από ετερογενείς αγροτικές καλλιέργειες και φυσική βλάστηση.(corine 2000)

Στα μέρη του συνόλου συμπεριλαμβάνονται:

• Λεκάνες με αποθέσεις ερυθρογής, γνωστές ως «πόλγες», από τις οποίες έχουν περισυλλέγει λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο της μέσης παλαιολιθικής περιόδου.

• Το παλιό μοναστήρι του Αγίου Νικολάου αποτελεί τόπο προσκυνήματος για όλη την νότια Λευκάδα.

• Παλιό αλώνι και πέτρινες κυψέλες για μελίσσια.(έξω από την μονή) • Μικρός πέτρινος οικισμός της Ιράς ή του Αγίου Νικολάου.

• Πεδινές εκτάσεις με καλλιέργειες και κήπους.

• Τόπος με υπέρ αιωνόβιο πλάτανο με συγκρότημα πηγαδιών λίθινες (λαξευμένες) στέρνες.

• Την φημισμένη παραλία Πόρτο Κατσίκι

Χάρτης μνημειακού συνόλου  Αγίου Νικολάου Ιράς Αθανίου

Η λεκάνη, με αποθέσεις ερυθρογής πάχους τουλάχιστον 5 μ., που καλύπτεται από χαμηλή θαμνώδη βλάστηση (πουρνάρια, σχίνα, κουμαριές. Η λεκάνη υπήρξε ένας κλειστός υδροβιότοπος, ο οποίος εξ αιτίας στις ισχυρές δονήσεις που προκαλούνται από τις εφαπτόμενες ηπειρωτικές πλάκες κατά μήκος του Ιονίου- εκτινάχθηκε 100 – 120 μ. Πάνω από τη θάλασσα, έχασε τις υδροφόρες φλέβες της και αποξηράθηκε. Η χρήση του χώρου πρέπει να συνδέεται με την εκμετάλλευση της πλούσιας πανίδας του υδροβιότοπου και προσδιορίζεται σαν Παλαιολιθική θέση. Αποτελεί τυπικό δείγμα παλαιολιθικής polje. Από κει συλλέχτηκε πλήθος πυρήνων, φολίδων και εργαλείων (κυρίως μονόστομων και αμφίστομων ξέστρων) από ανοιχτό γκρίζο ή ρόδινο πυριτόλιθο με μετρίως ομοιογενή σύσταση και έντονη πατίνα, Levallois – μουστέριας τεχνολογίας Η περιοχή της λεκάνης χωρίς καθόλου βλάστηση με το χαρακτηριστικό κοκκινόχωμα που τραβά το βλέμμα είναι περί τα 7,1 στρέμματα. (από: «Καθημερινή», φύλλο της Κυριακής 26 Ιανουαρίου 1997, ενός άρθρου της Αγγέλικας Ντούζουγλη – Ζάχου με τίτλο «Η παλαιολιθική Λευκάδα» )

Το μοναστήρι χτίσθηκε ίσως λίγο μετά το πέρασμα του λειψάνου του Αγίου Νικολάου και από τη Λευκάδα (1087), καθώς το μετέφεραν οι Σταυροφόροι από τα Μύρα της Μ. Ασίας προς το Μπάρι της Ιταλίας. Ιστορικές πληροφορίες υπάρχουν για την ανακαίνισή του τον 17ο αι. από τον πρώην Επίσκοπο Παραμυθίας Κλήμη. Αργότερα περιήλθε σε οικογένειες του γειτονικού χωριού Αθάνι, οι οποίες αφιέρωσαν στη Μονή αρκετά κτήματα. Τη διοίκηση της Μονής είχαν οι οικογένειες των κτητόρων. Πολλές φορές η, δυσπρόσιτη παλαιότερα, Μονή του Αγίου Νικολάου χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας κληρικών. Σήμερα θεωρείται γυναικεία μονή εν ενεργεία.(πηγή: Ιερά Μητρόπολη Λευκάδας& Ιθάκης).

Στον χώρο βόρεια των κτισμάτων του μοναστηριού του Αγίου Νικολάου στη Ιρά, δίπλα σε ένα παλιό αλώνι, υπάρχουν λίθινες μικρές κατασκευές που υπολογίζεται ότι είναι κατασκευασμένες από την μυκηναϊκή περίοδο για άγνωστους ωστόσο λόγους χρήσης. Κατά την βυζαντινή περίοδο αλλά και μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιήθηκαν ως κυψέλες από τους τοπικούς παραγωγούς μελιού της νοτιοανατολικής Λευκάδας, ενώ υπάρχουν αντίστοιχες κατασκευές και σε άλλα σημεία της περιοχής. Ο χώρος είναι επισκέψιμος τις ώρες λειτουργίας του μοναστηριού.(πηγή:Go Lefkas)

Δυο τρία χιλιόμετρα βορειότερα του μοναστηριού του Αγίου Νικολάου της Ιράς Αθανίου, βρίσκεται ο μικρός πέτρινος οικισμός της Ιράς ή του Αγίου Νικολάου. Οικισμός που κατοικούνταν από Νιριώτες (κατοίκους που γεννήθηκαν στον οικισμό) και Αθανίτες καλλιεργητές των κτημάτων της Μονής που τους είχαν παραχωρηθεί για χρήση ή και ιδιόκτητων καθώς και ζωοτρόφοι, μελισσοκόμοι κ.α. Ο οικισμός αναπτύχθηκε στο συγκεκριμένο σημείο πιθανόν εξαιτίας της υδάτινης ζώνης που διέρχεται το υπέδαφος, γεγονός που μαρτυρά το συγκρότημα των πηγαδιών με τις λίθινες (λαξευμένες) στέρνες που βρίσκονται δίπλα στον οικισμό.(πηγή: Σεβαστή Κωνσταντινίδη-Ρεκατσίνα)

Κτήματα και κήποι της περιοχής Ιράς Αθανίου. Τα κτήματα αυτά παλιότερα ανήκαν στην Μονή του Άγιο Νικολάου και είχαν παραχωρηθεί για χρήση σε Αθανίτες και πάλαι ποτέ Νιριώτες καλλιεργητές. Η συνολική επιφάνεια, αυτής του νοτιότερης πεδινής έκτασης είναι γύρω στα 161,4 στρ. Ενώ σε απόσταση 250 μετρ. Νοτιοδυτικά καλλιεργούνται άλλα 37 στρ. γης.

Σε απόσταση 500 μ. Περίπου βόρεια, από το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Ιράς Αθανίου, βρίσκεται ένας πλάτανος. Ανήκει σε ένα ευρύτερο αγροτικό σύνολο από καλλιέργειες και κήπους εμβαδού 161,4 στρεμμάτων, και περιβάλλεται από τέσσερα πηγάδια, μέρη και αυτά του αγροτικού συνόλου τα οποία θα ικανοποιούσαν τις απαιτήσεις άρδευσης, Ο πλάτανος έχει περίμετρο 4 οργιές περίπου. Ζωντανό μνημείο της φύσης το δέντρο αυτό, αν υπολογίσει κανείς εμπειρικά την ηλικία του, άντεξε ενάντια στους βιολογικούς εχθρούς, και στις σύνθετες ανάγκες των ανθρώπων για πάνω από 250 χρόνια.

Το μνημειακό σύνολο του Αγίου Νικολάου Ιράς Αθανίου, διατηρεί την σχέση του με τον «κόσμο», μέσα από την ζωντανή αγροτική οικονομία, και την ενεργή παρουσία και λειτουργία της μονής, που πηγάζει από την μακραίωνη συμβίωση κοινωνίας και τοπικότητας. Πρόκειται για έναν αγροτικό χώρο που δεν χάσει εντελώς την ιστορική του προέλευση, ώστε να καταλήξει σε ένα χώρο θραυσμάτων και φαντασμάτων. Με εξαίρεση τον μικρό πέτρινο οικισμό της Ιράς. Ωστόσο παραμένει παράμερα εγκλωβισμένο από τα οικονομικά και πολιτιστικά πρότυπα, και προορισμούς, όπως η παραλία Πόρτο Κατσίκι που έχει δημιουργήσει η διευρυμένη αναπαραγωγή της τουριστικής βιομηχανίας.

                                    

                           

 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΚΑΙ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ 

 από τον Girolamo Delanges το 1757.

Τον χάρτη παρουσίασε ο Ν. Γ. Μοσχονάς  στο Δ' Πανιόνιο Συνέδριο. 

«Ο χάρτης παρουσιάζει κάποια απόκλιση από τον ορθό προσανατολισμό και έχει σχεδιαστεί έτσι πού κατά την ανάγνωση: του ο βορράς βρίσκεται προς το δεξιό και όχι στο πάνω μέρος, όπως συνηθίζεται στους νεότερους χάρτες. Είναι συνταγμένος σε ιταλική γλώσσα διανθισμένη με διαλεκτικά βενετικά στοιχεία και εξαιρετικά καλλιγραφημένος. Ο τίτλος του έργου είναι εκτενέστατος και αποτελεί συνοπτική παρουσίαση του περιεχομένου του. Σε ελληνική απόδοση αναφέρει τα ακόλουθα: Τοπογραφία του νησιού της Λευκάδας και των παρακειμένων στην ίδια νησίδων, όπως επίσης μέρους του Ξηρόμερου στη Στερεά με τα παράλια του από την Αγία Σοφία στη Ζαβέρδα μέχρι τα Δέματα και το Σκαλί και όμοια της ζώνης της Βόνιτσας και Πρέβεζας, μέρους από το Κομπότι μαζί με το Αργός Αμφιλοχικό, καθώς και της περιοχής της Άρτας, Ρογών και Λούρου με τα παράλια της Αγραπιδιάς μέχρι το στόμιο της Πρέβεζας και του εσωτερικού όλου του κόλπου ή αγκαλιάς του Αμβρακικού, όλων των ιχθυοτροφείων, ποταμιών και πηγών, όπως και διαφόρων αρχαιοτήτων και θέσεων χωριών και μοναστηριών»

(όλο το κείμενο: Χειρόγραφος τοπογραφικός χάρτης Λευκάδας και Αμβρακικού του 1757)

 Στο αριστερό περιθώριο του χάρτη υπάρχει ένα λεπτομερές υπόμνημα που επεξηγεί 77 τοποθεσίες του χάρτη, άλλα 8 σημεία επεξηγούνται στη συνέχεια, κάτω αριστερά του κυρίως τοπογραφικού. Οι πρώτες 20 επεξηγήσεις αφορούν σε θέσεις του νησιού Λευκάδας, οι 5 επόμενες αναφέρονται στις νησίδες που βρίσκονται ανάμεσα στη Λευκάδα και στην ακτή του Ξηρόμερου. (Νικόλας Βερνίκος) Μετάφραση και αναλυτική παρουσίαση του υπομνήματος γίνεται 

στο    Τοπογραφικός_χάρτης_του_Girolamo_Delanges_1757 από  τον Νικόλα Βερνίκο το 2019

Δυστυχώς όμως οι πρώτες 20 επεξηγήσεις που αφορούν σε θέσεις του νησιού Λευκάδας, και οι 5 επόμενες που αναφέρονται στις νησίδες που βρίσκονται ανάμεσα στη Λευκάδα και στην ακτή του Ξηρόμερου, δε επεξηγούνται στην εργασία, παρά μόνο αυτές που αφορούν  την Segue la Terra Ferma. Δηλαδή οι θέσεις στην Στερεά, την Αιτωλό-Ακαρνανία.  

Η σύνθεση από κάτω  που αφορά την Λευκάδα, αποτελεί μια ένωση από εικόνες, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο  και προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του Αντώνη Περδικάρη. Η επεξεργασία έγινε στο πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας GIMP.

ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΓΡΟΙΚΙΑ

(στη εγκατάσταση στην ιδιοκτησία Αθανίτη)

Στην ιδιοκτησία Αθανίτη, συνολικής έκτασης 4.045,47 τ.μ., που βρίσκεται στη θέση «Μεγάλη Βρύση» και απέχει περίπου 800μ. βόρεια του αρχαίου τείχους, βρίσκεται μια μεγάλη διαστάσεων ρωμαϊκή αγροικία. Στην δυτική πλευρά είναι όμορη με την ιδιοκτησία Αρ.Λάζαρη, όπου είχε ερευνηθεί τμήμα της ίδιας εγκατάστασης παλιότερα. Από την έρευνα προκύπτουν διαδοχικές οικοδομικές φάσεις μεταξύ του 3ου και 4ου αιώνα, με τις αρχαιότητες που ορίζονται με συντεταγμένες 38°49'13.21"Βόρεια και 20°42'18.43" Ανατολικά, να ανήκουν στην εγκατάσταση.

Για την ΙΒ εφορεία αρχαιοτήτων «οι αγροικίες αναπτύσσονταν κατά μήκος αρχαίας οδού που ξεκινούσε από το βόρειο τείχος της αρχαίας πόλης και κατέληγε στη δυτική ακτή. Και στα δύο οικοδομήματα διαπιστώθηκαν επάλληλες οικοδομικές φάσεις που χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ., με καλύτερα διατηρημένα τα οικοδομικά κατάλοιπα των ρωμαϊκών χρόνων, στα οποία αναγνωρίστηκαν εγκαταστάσεις παραγωγής, ελαιόλαδου, καθώς και εγκαταστάσεις ληνών, για την παραγωγή οίνου».

Η αρχαία οδός με σημείο εκκίνησης την βόρεια πύλη, του τείχους, από την ακρόπολη της Αρχαίας πόλης, περνώντας μέσα από τα περιβόλια θα συναντούσε την Φιλοσόφων, έως την διασταύρωση με την Πεφανερωμένης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τελείωνε, ο αγροτικός περί αστικός ιστός. Η ύπαρξη  και άλλων αγροτικών επαύλεων, προδίδουν την σχέση μιας αγροτικής οικονομίας βασισμένης κατά ένα μέρος, στην μεγάλη γαιοκτησία,  και το δουλοκτητικό-αριστοκρατικό νοικοκυριό.

Ο χώρος έχει εμφανή τα σημάδια της εγκατάλειψης ,και είναι δύσκολο να εντοπιστεί η θέση της,καθώς ο δήμος ή η εφορεία αρχαιοτήτων δεν έχουν φροντίσει να τοποθετηθεί μια πινακίδα. Περικλείεται από μεγάλα αγροτεμάχια σε μια αραιοκατοικημένη περιοχή. Ανήκει στην ζώνη Α & Β προστασίας του ευρύτερου χώρου της Αρχαίας ως και Ρωμαίικής  περιόδου της Λευκάδας  Με απόφαση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού (Λίνα Μενδώνη), και δαπάνη που βαρύνει το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, το ακίνητο του Αθανίτη, απαλλοτριώθηκε και κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος.

Αρκετές πληροφορίες για την αγροτική εγκατάσταση υπάρχουν στο τόμο: ΝΗΡΙΚΟΣ-ΛΕΥΚΑΣ-ΚΑΣΤΡΟ (Πρακτικά Συνεδρίου). Βαρβάρα Γκιζά: Μια αγροτική εγκατάσταση βόρεια της Αρχαίας πόλης της Λευκάδας